Nee, in de prehistorie gingen ze niet uit hun dak met xtc op een festivalletje, wel gebruikten de mensen in die tijd drugs tijdens rituele ceremonies, zo hebben Spaanse onderzoekers voor het eerst weten aan te tonen.
Al langer werd vermoed dat Europeanen in de bronstijd hallucinerende middelen gebruikten, maar mensenharen die zijn gevonden op een begraafplaats op het Spaanse eiland Menorca bieden nu definitief uitsluitsel. Daarin werden de resten van hallucinogene stoffen aangetroffen, die het bewijs vormen dat ook de oude menselijke beschavingen in die tijd drugs gebruikten, afkomstig van planten. De bevindingen zijn het eerste directe bewijs van drugsgebruik in de bronstijd in Europa. Vermoedelijk werden de middelen gebruikt tijdens belangrijke rituelen. Dat zou niet gek zijn. “Archeologische en antropologische studies hebben aangetoond dat drugsgebruik in traditionele samenlevingen een sleutelrol speelt in culturele en religieuze praktijken”, legt hoofdonderzoeker Elisa Guerra Doce uit aan Scientias.nl.
Papavercapsules
Er waren al wel signalen die wezen op mogelijk drugsgebruik in de prehistorie, maar het betrof steeds indirect bewijs. Zo werden er opium-alkaloïden gevonden in oude bewaarbakjes uit de bronstijd of hallucinogene plantenresten op ceremoniële plaatsen. Ook werden zulke planten weleens afgebeeld op schilderingen. “Er zijn wel afbeeldingen gevonden van papavercapsules en sporen van drugs op materiaal uit die tijd”, aldus Guerra Doce.
Nu is er dus direct bewijs: in haarstrengen uit de Es Càrritx-grot op Menorca zijn drugsresten aangetroffen. In de grot woonden 3600 jaar geleden al mensen. Zo’n 2800 jaar geleden was er ook een kamer die werd gebruikt als begraafplaats. Eerder onderzoek toonde al aan dat er zo’n 210 mensen zijn begraven in deze ruimte. Maar het haar van slechts enkele personen was rood gekleurd. Het was in houten en hoornen bewaartrommels gelegd. Die waren gedecoreerd met cirkels en werden ergens apart achterin de grot gelegd. Deze strengen haar bleken zo’n 3000 jaar oud.
Hallucinaties en een euforisch gevoel
De onderzoekers testten de haren op de aanwezigheid van de stoffen atropine, scopolamine en efedrine. Die eerste twee komen van nature voor in planten uit de nachtschadefamilie. Ze kunnen een delirium, hallucinaties en een veranderde ervaring van de zintuigen veroorzaken. Efedrine is een stimulerend middel dat in sommige soorten struiken en dennen voorkomt. Het kan een euforisch, alert en actief gevoel opwekken. Alle drie de stoffen zijn teruggevonden in drie haarmonsters. Dat was erg verrassend. “We hadden niet verwacht drie alkaloïden terug te vinden, omdat er bij de archeologisch-botanische analyse die in de grot was uitgevoerd geen plantenresten zijn gevonden”, vertelt Guerra Doce. Dat was dus een enorme meevaller voor de onderzoekers.
Rituelen van de sjamaan
Waarschijnlijk aten de mensen in die tijd dus planten en bomen uit de nachtschadefamilie om te gaan hallucineren. Denk aan soorten als de alruin, het bilzekruid en de den Ephedra fragilis. Volgens de onderzoekers werden deze planten gebruikt als onderdeel van rituele ceremonies die werden uitgevoerd door een sjamaan. “Dat denken we omdat de alkaloïden die we in de haarstrengen vonden het resultaat waren van een zeldzame haarbehandeling tijdens begrafenisceremonies die beperkt bleef tot slechts een klein aantal personen”, legt de onderzoeker uit.
Ze heeft zelfs een verklaring voor de specifieke cirkels op de houten bewaartrommels. Deze concentrische cirkels moeten mogelijk ogen voorstellen en zijn een metafoor voor de bewustzijnsverandering die optreedt na het drugsgebruik. Ook nu nog worden dergelijke zogezegd ronddraaiende ogen gebruikt om aan te geven dat iemand hallucineert. De haarstrengen zijn wellicht zo goed bewaard gebleven, omdat de culturele rituelen zo’n 2800 jaar geleden dreigden te veranderen. Daarom zijn de houten trommels verzegeld en weggestopt om zo te voorkomen dat de oude traditie verloren zou gaan.
Een geluk: nu is er direct bewijs dat mensen in de bronstijd ook al drugs gebruikten.
