De resten van een 1000 jaar oude kat, ontdekt langs de zijderoute, vertellen een opmerkelijk verhaal.
Tijdens opgravingen langs de voormalige zijderoute – een netwerk van karavaanroutes dat het oosten van Azië via het Midden-Oosten met het Middellandse Zeegebied verbond – hebben onderzoekers een bijzondere vondst gedaan. Ze stuitten op de resten van een heuse huiskat, die hier 1000 jaar geleden leefde.
Gebroken botten
Een gemakkelijk leven had het beestje niet, zo schrijven de onderzoekers in het blad Scientific Reports. Zo blijkt uit een analyse van het skelet van de kat dat het beestje gedurende zijn leven meerdere botten brak. En toch bleef de kat in leven. Voor de onderzoekers voldoende reden om aan te nemen dat de huiskat door mensen werd verzorgd.
Ook zijn dieet, waar de onderzoekers met behulp van een isotopenanalyse van de botten meer grip op kregen, wijst daarop. Zo blijkt de huiskat in vergelijking met de honden die tijdens opgravingen in hetzelfde gebied zijn gevonden, een vrij eiwitrijk dieet te hebben gehad. “De kat moet wel door mensen zijn gevoed, aangezien deze tegen het eind van zijn leven bijna al zijn tanden was kwijtgeraakt,” vertelt onderzoeker Ashleigh Haruda.
Bijzondere ontdekking
Een kat die meer dan 1000 jaar geleden liefdevol werd verzorgd door mensen die in het hedendaagse Kazachstan langs de toenmalige zijderoute woonden. Het is een bijzonder opmerkelijk verhaal. Zeker als je bedenkt dat dit gebied in de tijd dat de kat leefde, bewoond werd door de Oghuz: een pastorale stam die eigenlijk alleen dieren hield waar men daadwerkelijk iets aan had. “Denk aan kuddedieren, zoals schapen, geiten, paarden en kamelen, maar ook honden die konden helpen bij het hoeden van de kudde,” vertelt Haruda aan Scientias.nl. “Deze mensen worden traditioneel gezien als pastoralisten, oftewel mensen die voornamelijk van hun dieren leefden en zich daarbij door het landschap bewogen. Katten zijn normaliter niet heel mobiel en we hebben hier nog niet eerder resten van een huiskat ontdekt en dat zou je ook niet verwachten bij pastoralisten.”
Via de Zijderoute?
En toch wist deze huiskat klaarblijkelijk het hart van de rondtrekkende veehouders te veroveren. Hoe de kat bij de pastoralisten terecht is gekomen, blijft gissen. “We kunnen niet exact zeggen welke reis deze specifieke kat heeft afgelegd, maar zijn DNA wijst erop dat zijn voorouders zeer waarschijnlijk uit het Midden-Oosten kwamen,” vertelt Haruda. “In die tijd was dit gebied (de vindplaats van de kat, red.) via een verzameling handelsroutes die we vandaag de dag aanduiden als de zijderoute, verbonden met het Midden-Oosten. Het is dan ook zeker mogelijk dat dit individuele dier via de zijderoute reisde, of dat zijn voorouders dat deden, maar dat kunnen we niet met zekerheid zeggen.”
Verandering in gedrag
Voor nu gaat de kat de boeken in als de oudste kat die tot op heden in Kazachstan is teruggevonden. Tevens is het de eerste kat die buiten belangrijke handelsgebieden langs de zijderoute wordt aangetroffen. Volgens Haruda getuigt het dier als zodanig ook van een belangrijke culturele verandering waarvan eerder werd aangenomen dat deze in dit gebied pas veel later plaatsvond. “Voorheen waren dieren die we in gebieden van pastoralisten terugvonden altijd nuttig: het waren dieren die je kon eten of kon gebruiken tijdens het werk. Maar deze kat – die zeker nuttig zou kunnen zijn geweest in een stad, als ongediertebestrijder – werd blijkbaar verzorgd, terwijl deze niet in staat was om zichzelf te verzorgen of nuttig te zijn. Het is iets wat we ook vaak terugzien als we menselijke resten terugvinden en zien dat individuen met ernstige handicaps toch wisten te overleven. Het getuigt ervan dat gemeenschappen zorgden voor hun leden. Dit soort bewijs – bewijs voor bepaald menselijk gedrag – is lastig te vinden, maar van grote waarde voor ons archeologen, omdat het ons een beter begrip geeft van het verleden. Met deze kat zien we een verandering optreden in menselijk gedrag: mensen houden een dier, ook al is het niet meer zo nuttig, als ware het een lid van hun gemeenschap. En dat laat iets zien van de impact die de internationale handel op de houding en het perspectief van mensen had.”
En tenslotte vertelt het ons ook meer over de tot op de dag van vandaag zo veelvuldig geprezen relatie tussen mensen en katten. “Het laat zien dat mensen en katten al zeker 1000 jaar een gecompliceerde relatie hebben, waarbij mensen voor de katten zorgen.”
