Ondanks hun sociale eigenschappen, beschermen ze de bijenkorf door middel van social distancing tegen parasieten.
Honingbijen zijn bijzonder sociale dieren. Ze werken samen met andere vrouwtjes bij de broedzorg en verzorgen ook elkaar. Maar wanneer sociale activiteiten het risico op infecties kunnen vergroten, doen de bijen een pas op de plaats. “Het lijkt erop dat bijen zijn geëvolueerd om de risico’s en voordelen in evenwicht te brengen door afstand te nemen,” aldus onderzoeker Alessandro Cini.
Varroamijt
In de studie onderzochten wetenschappers de ontwikkelingen toen de varroamijt een bijenkorf binnendrong. De varroamijt is een uitwendige parasiet die voorkomt op insecten, maar zich alleen voort kan planten op het broed van honingbijen. De varroamijt is in feite één van hun grootste vijanden. Dat komt omdat hij zowel schadelijk is voor een individuele bij, als voor de gehele kolonie, omdat hij onder andere virussen overdraagt.
Compartimenten
Voordat we verder gaan, is het handig om eerst meer te weten over hoe een kolonie honingbijen georganiseerd is. Deze bestaat namelijk uit twee hoofdcompartimenten. Het buitenste compartiment wordt bewoond door de verzamelaars, terwijl we in het binnenste compartiment de verpleegsters, de koningin en het broed vinden. Deze ruimtelijke scheiding binnen de kolonie betekent dat er minder interacties zijn tussen de twee compartimenten dan binnen de compartimenten zelf. En dat zorgt ervoor dat de meest waardevolle kolonie-leden (denk aan de koningin, jonge bijen en het broed) beter beschermd worden tegen de buitenomgeving en dus tegen de komst van ziekten.
Sociale organisatie
Dat betekent natuurlijk niet dat het binnenste compartiment helemaal veilig is. Maar om toch de overdracht van ziekten zoveel mogelijk te beperken, hebben de honingbijen iets slims bedacht. Het lijkt er namelijk op dat ze hun sociale organisatie veranderen, om zo de verspreiding van een parasiet in de bijenkast te beperken. “We leveren het eerste bewijs dat honingbijen hun sociale interacties aanpassen en hun bewegingen door hun bijenkorf veranderen, als reactie op een veelvoorkomende parasiet,” aldus Cini.
Dans
Toen de onderzoekers de bijenkorf die besmet was met de varroamijt vergeleek met een gezonde bijenkorf, ontdekten ze iets bijzonders. Normaal gesproken communiceren bijen met elkaar over de locatie van voedsel door te dansen. Maar dit gedrag, dat vanzelfsprekend de overdracht van mijten kan vergroten, kwam opvallend genoeg minder vaak voor in de centrale delen van de bijenkorf als deze besmet was.
Afstand houden
De onderzoekers zeggen dat het erop lijkt dat, als reactie op een plaag, de verzamelaars (de oudere bijen) over het algemeen meer naar de buitenste regionen van het nest bewegen, terwijl de jonge verpleegsters en verzorgers naar het midden verhuizen. Op deze manier vergroten ze de afstand tussen de twee groepen. En dat betekent dat honingbijen dus eigenlijk, net als wij, afstand houden als ziekte dreigt. “De waargenomen toename in de sociale afstand tussen de twee groepen bijen binnen dezelfde, door parasieten aangetaste kolonie, vertegenwoordigt een nieuw en in sommige opzichten zelfs verrassend aspect van hoe honingbijen zijn geëvolueerd om ziekteverwekkers en parasieten te bestrijden,” aldus onderzoeker Michelina Pusceddu.
Het betekent dat honingbijen dus hun sociale structuur iets aanpassen en het contact tussen individuele bijen verminderen, om zo het risico op ziekteoverdracht te minimaliseren. Overigens zijn honingbijen – en mensen – daar niet de enige(n) in. Ook bavianen houden bijvoorbeeld afstand van geïnfecteerde soortgenoten, net als muizen. En zelfs mieren die besmet zijn met een schimmel, verbannen zichzelf naar de buitenwijken van een mierenhoop. Het betekent dat zeer verschillende soorten, die door miljoenen jaren van evolutie van elkaar gescheiden zijn, aan social distancing doen. Blijkbaar is het een erg effectief reddingsmiddel.
