Ook een nieuwe definitie van ‘planeet’ kan Pluto niet redden

pluto

Een wetenschapper komt met een nieuwe, simpelere definitie van planeten. En ja, Pluto valt weer buiten de boot.

Wat is een planeet? In 2006 kwam de International Astronomical Union met een officiële definitie. Volgens deze definitie is een planeet een hemellichaam dat zich in een baan rond de zon bevindt, genoeg massa heeft om een (vrijwel) ronde vorm aan te nemen en de omgeving van zijn baan heeft schoongeveegd van andere objecten. Een fraaie definitie, maar wel eentje die alleen gebruikt kan worden om planeten in ons zonnestelsel te onderscheiden van andere hemellichamen zoals bijvoorbeeld dwergplaneten (zoals Pluto).

Exoplaneten
Onderzoeker Jean-Luc Margot pleit dan ook voor een nieuwe definitie van een planeet. Hij wijst er daarbij op dat de laatste decennia duizenden hemellichamen rond andere sterren dan de zon zijn ontdekt. En al die hemellichamen moeten geclassificeerd worden: zijn het planeten of hemellichamen van een andere soort? Maar dan moeten we eerst wel helder hebben wat een planeet buiten ons zonnestelsel (oftewel een exoplaneet) nu precies is.

De ‘degradatie’ van Pluto

De bijeenkomst waarop de IAU in 2006 besloot wat een planeet precies was, maakte een hoop los. Want tijdens die bijeenkomst werd niet alleen duidelijk aan welke eisen een planeet exact moest voldoen, maar bleek tevens dat Pluto volgens deze nieuwe eisen geen planeet was. Het hemellichaam ‘degradeerde’ en gaat sindsdien door het leven als dwergplaneet.

Massa en omlooptijd
Margot komt daarom met een nieuwe definitie van het woord planeet. Een definitie die zowel opgaat voor planeten in, als planeten buiten ons zonnestelsel. En – ook niet onbelangrijk – de kenmerken die Margot in zijn definitie aan een planeet toeschrijft, zijn ook op grote afstand gemakkelijk te bestuderen. Dat is belangrijk, omdat veel van de ontdekte exoplaneten ver van de aarde verwijderd zijn. “Men zou geen teleportatie-apparaat nodig moeten hebben om te beslissen of een nieuw ontdekt object een planeet is,” vindt Margot. Wanneer onderzoekers willen bepalen of een ver hemellichaam ook daadwerkelijk een planeet is, moet er alleen een schatting van de massa van de ster, de massa van de planeet en de omlooptijd van de planeet voorhanden zijn. En die informatie kan doorgaans gemakkelijk met behulp van telescopen op aarde of in de ruimte worden verkregen.

Schoonvegen
Wanneer je de traditionele definitie van een planeet bekijkt, zie je dat deze aan drie eisen moet voldoen. De definitie van Margot is een stuk simpeler. Hij richt zich op de eis die stelt dat een planeet in staat is om de omgeving van zijn baan schoon te vegen. Margot heeft aan die eis gesleuteld en dat levert volgens hem ook direct het belangrijkste kenmerk van een exoplaneet op. Hij vult de traditionele definitie als volgt aan. Hij wil ook “bepalen of een hemellichaam een specifiek gebied rond zijn baan in een specifieke periode, zoals de levensduur van zijn ster, schoon kan vegen.” Bovendien stelt Margot dat hemellichamen die in staat zijn om hun baan schoon te vegen – en dus planeten mogen worden genoemd – doorgaans rond zijn. “Wanneer een hemellichaam voldoende massa heeft om zijn baan schoon te vegen, heeft het ook voldoende massa om zichzelf in een bijna ronde vorm te trekken.” Dat is belangrijk, omdat wetenschappers niet altijd in staat zijn om de vorm van een exoplaneet vast te stellen, terwijl dat volgens de traditionele definitie van een planeet wel moet gebeuren alvorens kan worden vastgesteld dat het een planeet is.

Het werkt!
Als we de nieuwe definitie van Margot loslaten op de hemellichamen die we tot op heden hebben ontdekt, zien we dat deze werkt. Zo vallen de acht planeten in ons zonnestelsel volgens Margots regels netjes in de categorie ‘planeet’, terwijl de dwergplaneten zoals Ceres, Pluto en Eris buiten de boot vallen. Volgens Margot kan de test gebruikt worden om 99 procent van alle bekende exoplaneten te classificeren. Van de resterende 1 procent weten we te weinig om met zekerheid vast te stellen dat het planeten zijn.

Margot ziet de nieuwe definitie van een planeet helemaal zitten en presenteerde deze tijdens de Meeting of the Division for Planetary Sciences van de American Astronomical Society. Of de IAU ook enthousiast is, is onbekend. Doorgaans worden dergelijke grote wijzigingen eerst door verschillende comités bestudeerd, waarna er tijdens een algemene vergadering over wordt gestemd. De eerstvolgende algemene vergadering staat pas gepland voor 2018.

Bronmateriaal

"UCLA professor proposes simpler way to define what makes a planet" - UCLA.edu
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door NASA / JHUAPL / SwRI.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd