Naast eenzaam door de ruimte zwevende planeten en sterren, zijn er ook eenzame sterrenstelsels. Dat hebben onderzoekers ontdekt. De stelsels worden tijdens een ontmoeting met twee andere sterrenstelsels, weggeslingerd.
Naar verwachting zijn er alleen in onze Melkweg al miljarden eenzame planeten te vinden: planeten die niet gebonden zijn aan een ster. En zo zijn er ook eenzame sterren. En recent ontdekten onderzoekers zelfs een eenzame sterrenhoop die uit het sterrenstelsel Messier 87 was weggevlucht. Al deze objecten hebben één ding gemeen: ze zijn door verstoringen in de zwaartekracht uit hun ’thuis’ weggerukt en gaan voortaan eenzaam door het leven. Wetenschappers hebben nu ontdekt dat we een nieuw object aan deze categorie ‘eenzamen’ kunnen toevoegen. Ook sommige sterrenstelsels kunnen door het cluster of de groep sterrenstelsels waar ze toe behoren buiten worden gezet.
Kleine sterrenstelsels
Elliptische sterrenstelsels heb je in verschillende maten. Zo zijn er zogenoemde compacte elliptische sterrenstelsels. Het Andromedastelsel is daar een voorbeeld van. Deze sterrenstelsels zijn zo klein dat ze doen denken aan het gestripte hart van een ‘normaal’ sterrenstelsel. Simulaties laten zien dat deze compacte sterrenstelsels wel eens de restanten kunnen zijn van oude, grote sterrenstelsels die van hun buitenste regio’s zijn ontdaan door interactie met een ander, groot sterrenstelsel. Deze kleine sterrenstelsels treffen we ook vrijwel altijd aan nabij grote sterrenstelsels, dus daarmee lijkt deze theorie heel aannemelijk.
Elf eenzame sterrenstelsels
Maar in 2013 ontdekten onderzoekers het eerste compacte elliptische sterrenstelsel op grote afstand van een groot sterrenstelsel. Onduidelijk was waar dit sterrenstelsel vandaan kwam en of het net zo ontstaan was als de sterrenstelsels die zich dicht bij een groot sterrenstelsel bevinden. Wetenschappers hebben nu nog eens elf van deze ‘eenzame’ compacte sterrenstelsels ontdekt. “We vroegen ons af: hoe kunnen we ze verklaren?” vertelt onderzoeker Igor Chilingarian.
Weggeslingerd
Aangezien de ‘eenzame sterrenstelsels’ sterk lijken op de compacte sterrenstelsels die dichtbij grote sterrenstelsels of clusters te vinden zijn, gaan onderzoekers ervan uit dat ze op dezelfde manier zijn ontstaan. Ook de eenzame sterrenstelsels zouden dus door een ander sterrenstelsel van hun buitenste regio’s zijn ontdaan. De onderzoekers vermoeden dat daarna nog een ontmoeting heeft plaatsgevonden tussen het gestripte sterrenstelsel en een derde sterrenstelsel. En dat derde sterrenstelsel heeft het compacte sterrenstelsel weggeslingerd. Iets soortgelijks gebeurt ook regelmatig bij het hart van onze Melkweg: een supermassief zwart gat kan een ster die deel uitmaakt van een dubbelstersysteem wegslingeren en de ander verorberen. “Dit is hetzelfde fenomeen, maar dan op een andere schaal: tijdens een ontmoeting tussen drie sterrenstelsels wordt het lichtste sterrenstelsel weggeslingerd.”
“Deze kleine sterrenstelsels wacht een eenzame toekomst: verbannen uit de clusters waarin ze tot stand kwamen en leefden.” Maar ergens is weggeslingerd worden een zegen. Want als de sterrenstelsels niet zouden worden weggeslingerd, zouden ze binnen een miljard jaar tijd door de twee grotere sterrenstelsels die ze ontmoet hebben, worden verorberd.