Het verkoelende effect van de concentratie zwaveldioxide die door de vulkaan de lucht in werd gepompt, ‘valt wat tegen’.
Begin januari barstte een onderzeese vulkaan bij de eilandstaat Tonga in de Stille Oceaan met groot geweld uit. De eruptie veroorzaakte een enorme schokgolf, die zelfs Nederland bereikte. De uitbarsting van de Hunga Tonga-Hunga Ha’apai-vulkaan zorgde niet alleen voor een enorme aspluim en tsunami’s, een deel van het eilandje zonk zelfs weg. Gedacht werd dat de immense eruptie zou kunnen zorgen voor een forse daling van de wereldwijde temperatuur. Maar de invloed van de machtige vulkaanuitbarsting op ons klimaat blijkt toch kleiner dan verwacht, zo schrijven onderzoekers in het vakblad Advances in Atmospheric Sciences.
Vulkaanuitbarstingen en het klimaat
Het is bekend dat grote vulkaanuitbarstingen soms invloed hebben op de temperatuur op aarde. Dat komt omdat er tijdens immense erupties grote hoeveelheden zwaveldioxide (SO2) worden uitgespuwd en de atmosfeer in worden gepompt. Eenmaal in de atmosfeer wordt dit omgezet in zogenoemde sulfaataerosolen. Deze deeltjes kunnen daar vervolgens één of twee jaar blijven hangen en zonlicht tegenhouden, waardoor de aardse temperatuur behoorlijk kan kelderen.
Een voorbeeld van een vulkaanuitbarsting die verstrekkende gevolgen voor het klimaat heeft gehad, was de uitbarsting van de Tambora-vulkaan in 1815. De eruptie is de boeken in gegaan als de grootse vulkaanuitbarsting van de afgelopen 500 jaar. Met een vulkanische-explosiviteitsindex van 7 was dit namelijk de grootste uitbarsting die ooit door mensen is beschreven. De eruptie zorgde het jaar erop in veel delen van de wereld voor het zogenaamde ‘jaar zonder zomer’. In Noord-Europa en het noordoosten van de Verenigde Staten waren de zomermaanden van dat jaar ongebruikelijk koud. De gemiddelde oppervlaktetemperatuur daalde in de tropen en op het noordelijk halfrond met 0,4 tot 0,8 graden Celsius.
Satellietbeelden van de eruptie van de Hunga Tonga-Hunga Ha’apai-vulkaan – die overigens de afgelopen eeuw al meerdere keren is uitgebarsten – toonden aan dat de vulkanische as een hoogte van 30 kilometer bereikte. Geschat wordt dat er zo’n 0,4 teragram (Tg) zwaveldioxide is uitgestoten. Gedacht werd dat de vulkaanuitbarsting daarom de komende één à twee jaar ons klimaat behoorlijk zou kunnen beïnvloeden, wat zou kunnen leiden tot een daling van de wereldwijde temperatuur tussen de 0,03 en 0,1 graden Celsius.
Verkoelende effect
Een nieuwe onderzoeksgroep plaatst echt vraagtekens bij deze conclusie. Volgens hen zal de impact van de Hunga Tonga-Hunga Ha’apai-vulkaan op het klimaat veel kleiner zijn dan aanvankelijk gedacht. “De impact is mogelijk overschat,” zegt onderzoeker Tianjun Zhou. “Er is namelijk geen rekening gehouden met de locatie waar de eruptie plaatsvond – iets dat de ruimtelijke verdeling van stratosferische sulfaataerosolen verandert.”
Locatie
En juist de exacte plek waar vulkaanuitbarstingen plaatsvinden, is heel belangrijk voor hun invloed op het klimaat. “De uitstoot van vulkaanuitbarstingen op het zuidelijk halfrond blijven grotendeels beperkt tot hetzelfde halfrond en de tropen,” legt Zhou uit. “Deze erupties hebben dus minder impact op het noordelijk halfrond. Dit leidt op zijn beurt tot een zwakkere mondiale afkoeling dan vulkaanuitbarstingen die plaatsvinden op het noordelijk halfrond of in de tropen.”
Klimaatverandering
Het betekent dat het verkoelende effect van de uitbarsting van de Hunga Tonga-Hunga Ha’apai-vulkaan ‘wat tegenvalt’. Zo berekenen de onderzoekers dat de gemiddelde mondiale temperatuur in het eerste jaar na de uitbarsting met slechts 0,004 graden Celsius zal dalen. Dit valt binnen de reikwijdte van de interne variabiliteit van het klimaatsysteem. En dus is ook de recente uitbarsting van de Tonga-vulkaan niet in staat om ons klimaat te redden en de huidige trend van de opwarming van de aarde te keren.
De onderzoekers plaatsen echter wel een belangrijke kanttekening. Zij baseren zich namelijk op een eenmalige uitbarsting van de Hunga Tonga-Hunga Ha’apai-vulkaan. Sinds januari houdt de vulkaan zich gedeisd. Het zou volgens de onderzoekers echter goed kunnen dat de vulkaan in de toekomst weer van zich zal laten horen, aangezien de vulkaan in de afgelopen 100 jaar vele malen is uitgebarsten. Als dat inderdaad gebeurt, zou de vulkaan wel degelijk een grote klimaatimpact kunnen hebben. “We zullen de activiteit van Hunga Tonga-Hunga Ha’apai de komende dagen, maanden en jaren op de voet moeten blijven volgen,” besluit Zhou.
