Wanneer onze huid in contact komt met ozon ontstaan nanodeeltjes die via de lucht verder verspreid worden en wellicht zelfs uit kunnen groeien tot een serieus gezondheidsrisico.
Dat schrijven onderzoekers in het blad Environmental Science & Technology. Ze baseren zich op experimenten waarin vrijwilligers in een kamer werden gezet en vervolgens werden blootgesteld aan ozon (zie kader).
Al snel ontdekten de onderzoekers dat wanneer ze mensen in een afgesloten ruimte blootstelden aan ozon, er iets opmerkelijks gebeurde: er werden nanocluster aerosolen gevormd. “Dit zijn piepkleine deeltjes met een diameter kleiner dan 3 nanometer. “Ze spelen een belangrijke rol in het klimaat en zijn ook van invloed op de menselijke gezondheid,” zo vertelt onderzoeker Dusan Licina aan Scientias.nl. “Ze zijn tot op heden voornamelijk buitenshuis bestudeerd en in verband gebracht met de uitlaatgassen van vervoersmiddelen. Maar recent is gebleken dat ze ook binnenshuis kunnen ontstaan.” Bijvoorbeeld als mensen een kaarsje aansteken of koken. Maar nu kunnen we daar dus nog een nieuwe bron aan toevoegen: onszelf.
Squaleen
De experimenten wijzen namelijk uit dat onze huid, wanneer deze binnenshuis wordt blootgesteld aan ozon, ook deze nanodeeltjes voortbrengt. “Ozon reageert binnenshuis graag met verschillende stoffen en dan met name met stoffen met dubbele koolstofbindingen,” legt Licina uit. “Squaleen – een bestandsdeel van menselijke huidolie – heeft zes van die dubbele bindingen. Dat betekent dat ozon heel reactief is met squaleen. En tijdens die reactie ontstaan nanocluster aerosolen.”
Hierboven beschreven we al even hoe ozon lager in de atmosfeer ontstaat: doordat verontreinigende stoffen in de lucht onder invloed van ultraviolet licht worden afgebroken. Het betekent dat ozon vooral in het voorjaar en de zomer gevormd wordt. Maar hoe komt het vervolgens binnenshuis terecht? “Er zijn twee belangrijke bronnen van ozon in gebouwen,” aldus Licina. “Allereerst kan ozon via bedoelde of onbedoelde ventilatie van buiten naar binnen komen. Dit is doorgaans de belangrijkste bron van ozon binnenshuis. Daarnaast kunnen ook sommige elektrische apparaten ozon voortbrengen.” In de experimenten werd gewerkt met een ozonconcentratie van 40 ppb (deeltjes per miljard). “Dat is wel zo’n beetje de bovengrens van wat we binnenshuis tegen kunnen komen,” stelt Licina. “Maar in andere situaties, zoals in vliegtuigen, kan de ozonconcentratie nog verder oplopen.”
Tieners
Tijdens de experimenten deden de wetenschappers een beroep op mensen van uiteenlopende leeftijden. Ook liet de ene proefpersoon meer huid zien dan de ander. De experimenten onthullen dat mensen met meer ontblote huid ook meer nanocluster aerosolen voortbrengen. Daarnaast blijken tieners in de met ozon gevulde kamer meer nanodeeltjes voort te brengen dan jongvolwassenen en ouderen. Dat laatste kunnen de onderzoekers nog niet goed verklaren.
Gezondheidseffecten
Ook is nog onduidelijk of de nanodeeltjes die onze huid in aanwezigheid van ozon voortbrengt, schadelijk kunnen zijn. “Deze deeltjes zouden uit kunnen groeien tot grotere deeltjes die in verband worden gebracht met gezondheidsproblemen die ontstaan doordat deze grotere deeltjes diep in de longen door kunnen dringen en zelfs in het brein terecht kunnen komen,” aldus Licina.
Het onderzoek roept duidelijk veel nieuwe vragen op. “Eerder dachten we dat mensen alleen deeltjes uitstootten via hun ademhaling (bijvoorbeeld door te niezen of hoesten, red.) of doordat deeltjes loskwamen van hun huid of kleding. Maar nu hebben we een ander mechanisme gevonden waarop mensen nanodeeltjes kunnen voortbrengen. Het is een eerste opstapje naar nieuwe studies.” Zo zijn de onderzoekers bijvoorbeeld benieuwd in hoeverre deze ‘uitstoot’ beïnvloed wordt door de ozonconcentraties. “Ook is het interessant om na te gaan of ook de vingerafdrukken die we achterlaten wanneer we objecten aanraken, aan deze uitstoot bijdragen.”
