De bewegingen van de ogen verraden of iemand liegt of de waarheid spreekt. Jarenlang namen we dat voor waar aan en nu blijkt die bewering zelf een grote leugen te zijn.
Wie wilde weten of iemand de waarheid sprak of alles aan elkaar loog, hoefde alleen maar naar de ogen te kijken, zo ging het gerucht. Mensen die tijdens het praten naar linksboven kijken, spreken de waarheid. Wordt er tijdens het praten naar rechtsboven gekeken, dan is er hoogstwaarschijnlijk sprake van een leugen.
Onterecht
Kon het werkelijk zo simpel zijn? Wetenschappelijk bewijs was er niet voor, maar de bewering won rap terrein. Onterecht, zo schrijven wetenschappers nu in het blad PLoS ONE. Ze probeerden bewijs te vinden voor het verband tussen de oogbewegingen en de leugen. Maar ze vonden het niet.
Experiment
In een eerste experiment werden de oogbewegingen van proefpersonen nauwlettend in de gaten gehouden. Soms spraken de proefpersonen de waarheid, soms logen ze. Maar het patroon (leugenaars kijken naar rechtsboven, eerlijke mensen naar linksboven) bleek niet op te gaan.
Hypothese
In een tweede experiment vertelden de onderzoekers de proefpersonen dat leugenaars volgens de hypothese vaker naar rechts keken. Een tweede groep kreeg dat niet te horen. Daarna namen beide groepen deel aan een experiment. Ze kregen de interviews uit het eerste experiment te zien en moesten aangeven of mensen volgens hen logen of de waarheid spraken. Ook moesten ze aangeven hoe zeker ze daarvan waren. Beide groepen brachten het er ongeveer even goed van af: er waren geen significante verschillen.
Persconferentie
In een derde onderzoek bestudeerden de wetenschappers beelden van belangrijke persconferenties (die echt hadden plaatsgevonden) waarin familieleden iets vertelden over een vermiste dierbare. Soms logen de familieleden: later bleken ze bijvoorbeeld zelf hun dierbare vermoord te hebben. Soms spraken de familieleden de waarheid. Maar wederom verraadde de beweging van de ogen niets.
De onderzoekers concluderen dan ook dat er geen bewijs is dat de oogbewegingen leugenaars kunnen ontmaskeren. Ze denken ook wel te weten hoe de mythe zo lang in stand kon blijven. “Het is mogelijk dat mensen erin geloven, omdat ze geneigd zijn relaties te zien wanneer deze er niet zijn. Volgens deze theorie herinneren mensen zich de keren dat het patroon een leugen of de waarheid voorspelde en vergeten ze de gevallen waarin dit niet het geval was.”
