Dat poes eigenzinnig is, daar staat hij om bekend. Maar dat onze huiskat en zijn wilde soortgenoten elkaar 2000 jaar lang ontliepen, gaat wel ver. Toch was het zo. En dat is nog maar kort geleden veranderd.
Onze huiskat stamt af van de Afrikaanse wilde kat en kwam vanuit het oude Egypte en Turkije naar Europa toe. De oudste overblijfselen van een huiskat zijn op Cyprus gevonden en dateren van zo’n 9500 jaar geleden. Ongeveer 2000 tot 3000 jaar terug arriveerde de huiskat ook in onze regio, maar de Europese wilde katten moesten duizenden jaren lang niks hebben van onze feliene vrienden. Daar kwam pas verandering in rond de jaren zestig van de vorige eeuw. Was de flowerpower-cultuur ook bij de Europese wilde kat aangeslagen? Nee, er is waarschijnlijk een meer duistere reden voor de plotselinge kruisbestuiving. Wilde katpopulaties werden de afgelopen eeuwen in hun bestaan bedreigd door de mens. De kruising met verwilderde huiskatten leidt daarom steeds vaker tot bastaarden, al is dit nog altijd vrij zeldzaam.
Zestig jaar geleden
Oxford-onderzoekers hebben deze week twee studies gepubliceerd die een nieuw licht laten schijnen over de geschiedenis van de kat in Europa. Ze hebben een schat aan nieuwe archeologische en genetische bewijzen ontdekt over de kruising tussen beide soorten, nadat de huiskat meer dan 2000 jaar geleden in Schotland werd geïntroduceerd en in contact kwam met de lokale Europese wilde kattenpopulatie. In totaal zijn 48 moderne katten en 258 monsters van oeroude katten – opgegraven uit 85 verschillende archeologische sites tot 8500 jaar oud – bestudeerd.
Uit de studies blijkt dat huiskatten en Europese wilde katten vanaf het begin al geen trek in elkaar hadden. Er werd door de wetenschappers geen bewijs gevonden van onderlinge seksuele relaties en bastaarden die hieruit ontstonden. Maar dit patroon veranderde vanaf 1960 in Schotland. Mogelijk is dit het gevolg van een afname van het aantal wilde katten en de verslechterde voortplantingsmogelijkheden. Hoe dan ook, uit de data blijkt duidelijk dat de kruisingspercentages tussen de Europese wilde katten en de huiskatten ineens hard omhoog schoten.
Verlies van leefgebied en jacht
“Wilde katten en gedomesticeerde katten zijn pas zeer recent begonnen met paren. Het is duidelijk dat de kruising een gevolg is van moderne gevaren, die veel van onze oorspronkelijke diersoorten parten spelen. Het verlies van leefgebied en de jacht hebben ervoor gezorgd dat wilde katten bijna zijn uitgestorven”, vertelt onderzoeker Jo Howard-McCome van de University of Bristol. “Het is fascinerend dat we genetische gegevens uit archeologische opgravingen kunnen gebruiken om de geschiedenis van de Europese wilde kat in kaart te brengen. Deze nieuwe informatie kunnen we vervolgens gebruiken om de Schotse wilde katten die er nog zijn, te beschermen.”
Een prachtige ontdekkingsreis
“We hebben de neiging om heel anders over katten te denken dan over honden. Maar uit onze gegevens blijkt – in ieder geval als je kijkt naar het vermijden van paring met hun wilde tegenhanger – dat honden en katten meer op elkaar lijken dan op andere huisdieren. Het beantwoorden van de vraag waarom dit zo is, gaat een prachtige ontdekkingsreis worden”, zegt professor Gregor Larson van de University of Oxford.
Want lange tijd was de ware aard van de Schotse wilde kat en zijn omgang met gedomesticeerde katten een mysterie. “Door moderne moleculaire methoden en statistische modellen in te zetten, weten we nu een stuk meer over de relatie tussen beide soorten en de gevaren die uiteindelijk tot het verval van de wilde kat hebben geleid”, aldus professor Mark Beaumont uit Bristol.
Hechte relatie tussen mens en dier
Het leven van tamme dieren, zoals koeien, paarden, schapen, geiten, honden en varkens, is al sinds jaar en dag gekoppeld aan de mens. Dit is al zo sinds het ontstaan van de eerste boerengemeenschappen meer dan 10.000 jaar geleden. Deze hechte banden hebben ertoe geleid dat planten en dieren zich over de hele wereld verspreidden, ver buiten hun oorspronkelijke leefgebieden. De mens nam hen overal mee naartoe. In het afgelopen decennium is daar door genetisch onderzoek veel meer over duidelijk geworden. Op veel plekken is een patroon te zien, waarbij gedomesticeerde dieren paren met wilde populaties en dit tot nageslacht leidt. Bij alle gedomesticeerde dieren is dit het geval, behalve bij honden. En katten houden er dus ook niet van. Tot ze geen andere mogelijkheid meer zien.
