Wij hebben kobalt nodig voor onze mobieltjes, lithium voor accu’s en ook nikkel en koper kunnen we goed gebruiken. Behalve dat dit vaak onder erbarmelijke omstandigheden uit de grond wordt gehaald, vormt de mijnbouw in Afrika ook een bedreiging voor de mensapen.
De vraag naar dergelijke mineralen is sinds de energietransitie geëxplodeerd. Nikkel, kobalt en lithium, we hebben het hard nodig voor accu’s in elektrische auto’s en zonnepanelen. In vijf jaar tijd is de mineralenmarkt verdubbeld. De vraag naar lithium is zelfs verdrievoudigd. Het spul halen we uit onder meer Zuid-Amerika, Australië en Afrika. Voor kobalt is de wereld grotendeels afhankelijk van Congo. Ook nikkel komt voor een aardig deel uit zuidelijk Afrika.
Gegevens uit zeventien landen
En daar vormt de mijnbouw dus een bedreiging voor het leefgebied van de mensapen, veel meer dan gedacht, blijkt uit een recente Duitse studie. De enorme vraag naar mineralen leidt tot grootschalige ontbossing waardoor tal van dieren in de knel komen, ook onze nauwste verwanten, de mensapen. Naar schatting wordt een derde van de hele populatie – bijna 180.000 gorilla’s, bonobo’s en chimpansees – bedreigd door de mijnbouw. Mogelijk is de werkelijke impact nog groter, omdat mijnbedrijven niet verplicht zijn data over biodiversiteit openbaar te maken.
Tot die conclusie komen de onderzoekers na gegevens te hebben verzameld van mijnen in zeventien Afrikaanse landen. Ze keken tot 50 kilometer eromheen om ook indirecte effecten mee te nemen, zoals toegenomen jacht, de aanleg van infrastructuur en meer mensen in het algemeen, die niet alleen leefgebied inpikken maar ook de kans op ziektes vergroten.
Duizenden chimpansees in gevaar
Vooral in West-Afrikaanse landen als Mali, Liberia en Sierra Leone leven er veel mensapen in mijngebieden. In Guinea is de situatie het ergst. Meer dan 23.000 chimpansees, oftewel ruim 80 procent van de totale populatie, kan direct of indirect bedreigd worden door mijnbouw.
“Studies bij andere diersoorten wijzen uit dat mijnbouw de mensapen schade toebrengt door vervuiling, verlies van habitat, toegenomen jacht en ziektes, maar dit is een onvolledig beeld”, zegt hoofdonderzoeker Jessica Junker van ngo Re:wild. “Omdat mijnbouwprojecten lang niet al hun data delen, weten we niet wat de werkelijke impact is op mensapen en hun habitat.”
Gebrek aan transparantie
De onderzoekers hekelen vooral het gebrek aan transparantie van de mijnbouwers, want wat ze ook nog ontdekten is dat 20 procent van het mijnbouwgebied samenvalt met wat ‘kritieke habitat’ wordt genoemd. Dit zijn speciaal aangewezen regio’s die cruciaal zijn vanwege hun unieke biodiversiteit. Daarvoor gelden strikte regels wat betreft financiering door bijvoorbeeld de Wereldbank.
“Bedrijven in deze gebieden zouden goede compensatiemaatregelen moeten nemen om hun impact te minimaliseren, wat ze waarschijnlijk niet doen, aangezien de meesten nog niet eens basale data hebben over diersoorten in hun gebied, wat nodig is om actie te kunnen ondernemen”, aldus onderzoeker Tenekwetche Sop, manager bij de IUCN SSC A.P.E.S. Database, een register voor alle data van mensaappopulaties. “Als deze bedrijven hun onschatbare onderzoeksdata gaan delen met onze database zou dat een cruciale stap zijn richting meer transparantie van hun werkzaamheden en de impact ervan op mensapen.”
Veel te lage schatting
Hoewel de effecten van mijnbouw dus nog niet helemaal duidelijk zijn, weten we wel dat ze vaak ver buiten het daadwerkelijke mijnproject merkbaar zijn. En op dit moment worden die risico’s totaal niet meegewogen door mijnbedrijven. Compensatie gebeurt nu op basis van een grove schatting, die volgens de onderzoekers meestal niet klopt en veel te laag is. En als er al compensatie plaatsvindt is dat enkel voor de duur van het project, ongeveer twintig jaar, terwijl het effect op de mensapen permanent is.
“Het vermijden van de mensapen moet al tijdens de exploratiefase plaatsvinden, maar helaas is daar nauwelijks toezicht op en basisgegevens worden pas na een aantal jaar verzameld als de habitat al is verwoest. Deze data geven dan niet de oorspronkelijke staat van de mensaappopulaties weer, voordat de mijnbouw begon”, legt onderzoeker Genevieve Campbell uit.
Tegen klimaatdoel in
Junker benadrukt dat het goed is voor het klimaat om minder fossiele brandstoffen te gebruiken. “Maar dat moet gebeuren op een manier die de biodiversiteit niet in gevaar brengt. Op dit moment gaat het soms zelfs tegen de milieudoelen in die we voor ogen hebben. Bedrijven, investeerders en landen moeten beseffen dat het soms waardevoller is om bepaalde regio’s met rust te laten om klimaatverandering te beperken en ook toekomstige epidemieën te voorkomen.”
