Een opvallende studie van de Universiteit van Groningen werpt een verrassend licht op waar de koolstof uit fossiele brandstoffen terechtkomt. Terwijl we veel weten over de uitstoot naar de atmosfeer, blijkt een aanzienlijk deel van deze koolstof langdurig opgeslagen te worden in onze dagelijkse omgeving.
“We hebben meer koolstof opgestapeld in door de mens gemaakte dingen op de planeet dan er koolstof is in de natuurlijke wereld, maar we zien het volledig over het hoofd, en die voorraden worden steeds groter”, zegt hoofdonderzoeker Klaus Hubacek. Zijn team berekende dat we jaarlijks ongeveer 400 miljoen ton fossiele koolstof toevoegen aan langlevende producten. De bevinding wordt besproken in een studie die gepubliceerd werd in het vakblad Cell Reports Sustainability.
De onderzoekers analyseerden gedetailleerd waar deze koolstof precies terechtkomt. De bouwsector blijkt de grootste ‘opslagplaats’, verantwoordelijk voor 34 procent van alle vastgelegde koolstof. Binnen de bouwsector dragen vooral rubber- en plasticproducten (30 procent), bitumen (24 procent, gebruikt in onder meer asfalt), en machines en industriële apparaten (16 procent) sterk bij.
Hoe wordt koolstof precies opgeslagen?
De opslag van koolstof in door mensen gemaakte producten verschilt per industrie. In de bouwsector wordt koolstof bijvoorbeeld vastgelegd in beton, waarin cement als bindmiddel chemische reacties ondergaat die koolstofdioxide vastzetten. Isolatiematerialen en dakbedekkingen bevatten polymeren, afkomstig van fossiele brandstoffen, die koolstof chemisch binden. En in plasticproducten wordt koolstof vastgelegd in lange molecuulketens die voortkomen uit aardolie of aardgas. Deze moleculen blijven chemisch stabiel gedurende de levensduur van het product, wat plastic meteen een hardnekkig probleem maakt wanneer het in de natuur terechtkomt.
8,4 miljard ton koolstof
Om de ontwikkeling over tijd te begrijpen, berekenden de wetenschappers hoeveel koolstof er tussen 1995 en 2019 in deze ’technosfeer’, de verzameling van alle door mensen gemaakte objecten, is opgenomen. Het resultaat was verbluffend: 8,4 miljard ton fossiele koolstof, ongeveer evenveel als 93 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot in 2019.
Maar niet al deze koolstof blijft opgeslagen. De onderzoekers schatten dat in dezelfde periode 3,7 miljard ton fossiele koolstof werd afgedankt. Hiervan kwam bijna een derde in stortplaatsen terecht, een derde werd verbrand, en een derde werd gerecycled. Een klein maar significant deel, zo’n 200 miljoen ton, eindigde als zwerfafval, wat uiteindelijk overal op aarde terechtkwam, onder meer in de vorm van microplastics.
Stortplaatsen zijn slecht voor het milieu
Het deel dat wordt verbrand, zorgt rechtstreeks voor CO2-uitstoot. Maar ook het deel dat op de stortplaats terechtkomt, kan nog schade toebrengen. “Aan de ene kant kun je het beschouwen als een vorm van koolstofvastlegging als deze fossiele koolstof op een stortplaats terechtkomt, maar aan de andere kant vormt het een gevaar voor het milieu”, legt mede-onderzoeker Franco Ruzzenenti uit. Zo kunnen schadelijke stoffen uit het afval in de bodem sijpelen en het grondwater vervuilen, met ernstige gevolgen voor ecosystemen en de volksgezondheid.
Het onderzoeksteam pleit daarom voor een betere aanpak van deze ‘verborgen’ koolstofvoorraad. Dit kan door producten langer te gebruiken, meer te recyclen en betere controle op stortplaatsen. Ook kijken de onderzoekers naar alternatieven: hun volgende studie richt zich op de mogelijkheden van biologische koolstof, bijvoorbeeld het gebruik van hout in de bouw. “Als volgende stap zijn we van plan om het langetermijnpotentieel van biogene koolstofvastlegging in duurzame materialen te onderzoeken”, zegt mede-auteur Kaan Hidiroglu. “Zo kunnen we beoordelen of diversificatie van koolstofvastleggingsstrategieën, zoals vertrouwen op biogene koolstof in duurzame materialen zoals houtmaterialen voor de bouw, een haalbare optie zou kunnen zijn.”
