Mediteren, yoga, bepaalde ademhalingsoefeningen, ze brengen niet alleen je geest tot rust, maar verlagen zelfs je bloeddruk. Dat tonen Britse onderzoekers aan in een grote overzichtsstudie. Ook het luisteren naar rustgevende muziek zou helpen.
Maar wat het effect van deze ontspanningstechnieken op de lange termijn is, daar durven de Britse wetenschappers geen uitspraken over te doen. De onderzoekers verzamelden gegevens uit 182 studies over ontspanningstechnieken en bloeddruk. De meesten daarvan gaan over mensen die een te hoge bloeddruk hebben (140/90 mm Hg of hoger), een veelvoorkomend probleem bij volwassenen tussen de 30 en 80 jaar.
Ongeveer een op de drie mensen uit deze leeftijdscategorie heeft er last van. Er bestaan wel medicijnen tegen, maar die zijn zeker niet zaligmakend en niet iedereen gebruikt ze zoals voorgeschreven. Er is dan ook een groeiende interesse in alternatieve manieren om de bloeddruk te verlagen, bijvoorbeeld door stress te verminderen met ontspanningstechnieken.
Kortetermijneffecten
Veel van deze technieken lijken effectief op de korte termijn. Ze laten in de eerste drie maanden een significante daling van de bloeddruk zien, schrijven de onderzoekers deze week in het vakblad BMJ Medicine. Meditatieve bewegingsoefeningen, zoals yoga of tai chi, zorgen na drie maanden gemiddeld voor een daling van 9,58 mm Hg in de bovendruk. Mindfulness kwam uit op een daling van 9,90 mm Hg en het effect van meditatie bleef steken op 7,71 mm Hg.
Ook ademhalingsoefeningen, muziek, spierontspanning en therapie zijn goed voor een gemiddelde daling van de bloeddruk van tussen de 6 en 10 mm Hg. Het team keek ook naar het combineren van ontspanningstechnieken. Daar kwamen vergelijkbare resultaten uit naar voren. “De bevindingen van onze analyse laten zien dat stressverminderende technieken en ontspanningsoefeningen zorgen voor een merkbare daling van de bloeddruk tot drie maanden na de start. Het maakt daarbij niet uit of ze gezamenlijk of apart van elkaar worden ingezet”, schrijven de onderzoekers.
Onduidelijk op lange termijn
Na drie tot twaalf maanden verdwijnt dat effect. Althans, er is geen bewijs dat het dan nog werkt. Er waren maar weinig studies die patiënten zo lang volgden. En van de paar die dat wel deden, vond slechts één een mogelijke daling van de bloeddruk bij een specifieke ontspanningsmethode: de zogenaamde autogene training van Schultz, waarbij mensen zichzelf aanleren om rustig te worden via een reeks visualisaties. De techniek is gebaseerd op passieve concentratie van lichamelijke waarnemingen, zoals zwaarte en warmte in armen en benen.
Voor andere methoden zoals biofeedback of spierontspanning was er geen overtuigend verschil met mensen die helemaal niets deden. De onderzoekers leggen uit dat de beschrijvingen van de ontspanningstechnieken soms nogal vaag waren. Ook ontbrak er informatie over de kosten van de behandelingen. En bijna geen enkele studie bevatte data over mogelijke hartziekten of sterfte onder de deelnemers.
Langdurige aandoening
“We weten niet goed hoe betrouwbaar deze resultaten zijn”, geeft het team toe. “Er is een kans dat er fouten zijn gemaakt in de oorspronkelijke studies waar wij onze meta-analyse op hebben gebaseerd. Ook kan het zijn dat er alleen positieve resultaten zijn gepubliceerd.” Ze waarschuwen: “Hoge bloeddruk is een hardnekkige en langdurige aandoening. Mensen die hieraan lijden, zullen hun dieet, werk of bewegingspatroon blijvend moeten aanpassen en hebben vaak medicijnen nodig. Methodes waarbij alleen op korte termijn een effect te zien is, daar hebben patiënten in de praktijk niet zoveel aan.”
Volgens de wetenschappers is er dus te weinig onderzoek gedaan naar wat er gebeurt als mensen ontspanningsoefeningen langere tijd volhouden. En daarbij: vaak is het onduidelijk of proefpersonen de verschillende technieken aan het eind van het onderzoek nog steeds regelmatig volgen. “Dit soort zaken kan veel uitmaken voor het resultaat”, schrijven ze. “We willen er dan ook op hameren dat in toekomstig onderzoek beter wordt vastgelegd hoe vaak mensen de oefeningen doen. Pas dan kunnen we echt weten of ontspanning helpt tegen hoge bloeddruk.”
