Ongeduldige mijt kleedt vrouwtjes uit om er sneller mee te kunnen paren

Nieuw onderzoek onthult dat spintmijten er wel heel uitzonderlijk gedrag op nahouden; ze trekken de huid van vervellende en nog net niet geslachtsrijpe vrouwtjes uit, zodat die sneller in staat zijn tot geslachtsgemeenschap.

Dat is te lezen in het blad iScience. Het onderzoeksartikel handelt over Tetranychus urticae, een piepklein spintmijtje. Voor mannelijke exemplaren van deze spintmijt is het heel belangrijk dat ze de eersten zijn die een vrouwtje bevruchten. “Alleen de eerste paringspartner van een vrouwtje kan namelijk voor nageslacht zorgen,” legt onderzoeker Peter Schausberger uit. “Mannetjes die paren met vrouwtjes die al geïnsemineerd zijn door andere mannetjes, verkrijgen meestal geen nageslacht. Dus het aantal vrouwtjes dat binnen een populatie nog bevrucht kan worden, is op elk moment relatief klein.”

Bewaken
Genoeg reden voor de mannetjes om zeer dicht in de buurt te blijven van vrouwtjes die spoedig geslachtsrijp zullen worden. Sterker nog; de mannetjes bewaken dergelijke vrouwtjes uitermate goed, om ze – zodra de vrouwtjes vervellen en geslachtsrijp zijn – direct te kunnen bespringen.

Uitkleden
Maar, zo tonen de onderzoekers nu in het blad iScience aan, de spintmijtjes gaan verder dan dat. Zo zijn de onderzoekers er getuige van geweest dat de mannetjes vervellende en dus nog net niet geslachtsrijpe vrouwtjes letterlijk uit hun oude vel trekken. Door de vrouwtjes zo ‘uit te kleden’ kunnen de mannetjes er sneller mee paren. “Zo vergroten de mannetjes hun voortplantingssucces,” licht Schausberger het opmerkelijke gedrag toe. “Want het zou een enorme aderlating zijn voor het mannetje dat haar bewaakt als een rivaal het vrouwtje afpakt en haar in plaats van het mannetje dat zoveel tijd en energie in het bewaken van het vrouwtje heeft gestopt, haar insemineert. In dat geval heeft haar bewaker immers uren tijd geïnvesteerd in het bewaken van een potentiële sekspartner, zonder dat deze daarvoor beloond wordt.”

Oude velletje uittrekken
En dus wachten mannelijke spintmijten niet rustig af tot een vrouwtje verveld is en dus klaar is om voor het eerst geslachtsgemeenschap te hebben, maar nemen ze het heft in eigen handen. Dat begint zo’n twee uur voordat een vrouwtje van nature zou gaan vervellen, zo vertelt Schausberger. “Het vrouwtje krijgt dan, doordat de ruimte tussen het oude en nieuwe vel zich vult met lucht, een zilveren kleur. En als dat gebeurt, verandert het gedrag van het mannetje dat haar bewaakt. Soms beginnen die mannetjes met hun voorpootjes op de vrouwtjes te slaan, mogelijk om die vrouwtjes te stimuleren om te vervellen en het oude vel te laten barsten.” Zodra dat oude velletje barstjes vertoont, gaan de mannetjes nog een stap verder. “Ze worden heel actief en beginnen aan het achterste deel van de oude huid te trekken, net zolang tot deze van het vrouwenlichaam glijdt en de geslachtsopening van het vrouwtje – die zich aan de onderzijde van de buik bevindt – blootligt en het mannetje onder het vrouwtje kan kruipen om zijn aedeagus (de penis van een insect, red.) in het vrouwtje aan te brengen.”

Voor de vrouwtjes die dit lijdzaam ondergaan, verloopt het vervellen net wat anders dan normaal. “Vrouwtjes die ‘uitgekleed’ worden door een mannetje verliezen als eerste het achterste deel van hun oude huid, omdat de mannetjes daaraan trekken. Terwijl vrouwtjes die zonder hulp van een mannetje vervellen, zichzelf eerst uit het voorste deel van de oude huid trekken.”

Verrassend
Dat mannelijke spintmijten vrouwtjes ‘uitkleden’ is verrassend, vindt Schausberger, die het gedrag ontdekte toen hij – onder meer door spintmijten te filmen – meer inzicht probeerde te verkrijgen in de seksuele selectie onder spintmijten. “Dit gedrag is uitzonderlijk binnen het dierenrijk,” vertelt hij aan Scientias.nl.

Andere soorten
Voor nu is T. urticae de enige soort spintmijt die dergelijk gedrag vertoont, maar Schausberger sluit niet uit dat er meer spintmijten zijn die vrouwtjes ‘uitkleden’. “Er zijn verschillende soorten spintmijten waarvan we weten dat ze vrouwtjes voorafgaand aan het paren, bewaken,” zo vertelt hij. “Het wijst erop dat het ook binnen die soorten belangrijk is voor mannetjes om als eerste met een vrouwtje te paren. In die zin zou het uitkleden van vrouwtjes ook onder andere soorten spintmijten of mogelijk zelfs onder andere soorten geleedpotigen (waarbij het vrouwtje slechts met één paringspartner nageslacht kan krijgen) voorkomt.”

Het onderzoek verandert onze kijk op de kleine spintmijtjes behoorlijk, vindt Schausberger. “Seksuele selectie en de intense competitie tussen mannetjes kan leiden tot behoorlijk geavanceerd gedrag. En een grote omvang is duidelijk geen vereiste voor de evolutie van dergelijk gedrag, want spintmijtjes zijn slechts 0,3 tot 0,5 millimeter lang,” zo moet de onderzoeker concluderen.

Bronmateriaal

"Spider mite males undress maturing females to win the first mating" - Cell Press (via Eurekalert)
Interview met Peter Schausberger
Afbeelding bovenaan dit artikel: iScience / Schausberger et al.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd