Vulkaanuitbarstingen koelden de aarde weliswaar flink af, maar het klimaat was al lang hersteld toen de meteoriet insloeg.
66 miljoen jaar geleden sloeg een gigantische meteoriet in de Golf van Mexico in en veegde niet alleen de dinosauriërs, maar ook 75 procent van alle soorten van de aarde. Maar was dat echt de enige oorzaak? Wetenschappers debatteren al jaren over de rol van enorme lavastromen in India, die rond dezelfde tijd actief waren. Nu brengen onderzoekers van de Universiteit Utrecht en de Universiteit van Manchester helderheid: want ze lijken het mysterie eindelijk te hebben opgelost.
Vulkaanuitbarstingen
Tijdens de massa-extinctie gebeurde er twee dingen: een meteoriet van 10 kilometer groot sloeg in Mexico in en liet een krater van 200 kilometer achter. Maar tegelijkertijd braakten vulkanen in India 500.000 kubieke kilometer lava uit. Deze uitbarstingen vonden plaats net voor en na de meteorietinslag en stuwden enorme hoeveelheden CO2, stof en zwavel de lucht in, wat het klimaat op aarde drastisch veranderde. Beide rampen konden het leven op aarde flink ontwrichten. Maar welke van de twee was de echte dader achter het uitsterven van zoveel soorten?
Doorbraak
Klimaatwetenschappers van de Universiteit Utrecht en de Universiteit van Manchester lijken eruit te zijn, zoals blijkt uit hun onderzoek in het gerenommeerde tijdschrift Science Advances. Ze tonen aan dat de vulkaanuitbarstingen in India het klimaat wereldwijd weliswaar flink verstoorden, maar dat ze nauwelijks invloed hadden op het uitsterven van de dinosauriërs.
Luchttemperatuur
Hoe ze dat zo zeker weten? Met behulp van fossiele moleculen uit oude veenlagen in de Verenigde Staten slaagden de onderzoekers erin de luchttemperaturen voor en na de meteorietinslag te reconstrueren. Deze ‘moleculaire paleothermometer’ onthult dat de vulkaanuitbarstingen het klimaat 30.000 jaar voor de inslag met minstens 5 graden Celsius afkoelden, waarschijnlijk door de uitstoot van zwaveldeeltjes die het zonlicht blokkeerden.
De veenlagen die de onderzoekers onderzochten, bevatten moleculen die door bacteriën werden gevormd en een structuur hebben die afhangt van de temperatuur in hun omgeving. Omdat deze moleculen millennia lang in het veen bewaard zijn gebleven, kunnen wetenschappers de samenstelling ervan analyseren en zo de temperaturen van miljoenen jaren geleden reconstrueren. “Op deze manier kunnen we een gedetailleerde reconstructie maken van de temperaturen in de tijdsperiode voor en na de massa-extinctie”, zegt O’Connor. “Dit vergelijken we met de al bekende fossielvondsten om de timing van de verschillenden gebeurtenissen te begrijpen.”
De belangrijkste ontdekking is echter dat de afkoeling slechts van korte duur was. De temperatuur van de aarde was al zo’n 20.000 jaar voor de meteorietinslag hersteld en gestabiliseerd. Dat komt deels omdat vulkanisch CO2 langer in de atmosfeer blijft dan zwavel. “Voor het leven op aarde zullen de vulkanische uitbarstingen en de daaraan gelinkte uitstoot van CO2 en zwaveldeeltjes dramatische gevolgen hebben gehad”, legt onderzoeker Lauren O’Connor van de Universiteit Utrecht uit. “Maar dit gebeurde meerdere millennia voor de meteorietinslag plaatsvond. De vulkaanuitbarstingen speelden daardoor waarschijnlijk een minieme rol in het uitsterven van de dinosauriërs.”
Chicxulub meteorietinslag
Het betekent dat de Chicxulub meteorietinslag de belangrijkste oorzaak van het uitsterven van de dinosauriërs blijft. “De impact zette een kettingreactie van natuurrampen in gang, zoals bosbranden, aardbevingen, tsunami’s en een inslagwinter die het zonlicht blokkeerde en ecosystemen verwoestte”, aldus onderzoeker Rhodri Jerrett van de Universiteit van Manchester. “Wij zijn overtuigd dat de impact de ultieme genadeklap aan de dinosauriërs heeft gegeven.”
De studie bevestigt dat gigantische vulkaanuitbarstingen in India dus geen directe rol speelden in het uitsterven van de dinosauriërs. Het onderzoeksteam past dezelfde methode nu ook toe om andere belangrijke momenten in de aardgeschiedenis te onderzoeken.
