Dat heeft te maken met het geslachtshormoon testosteron, blijkt uit een nieuwe studie van de Universiteit van Pennsylvania. De onderzoekers hopen dat met deze kennis nieuwe richtlijnen komen voor het type en de hoeveelheid anesthesiemiddelen.
Sekseverschillen in biologie worden in wetenschappelijk onderzoek regelmatig over het hoofd gezien. Meestal zijn deze in het nadeel voor vrouwen, die vergeleken met mannen andere reacties kunnen hebben op medicijnen, ziektes of behandelingen. Zo ook bij narcose, een kunstmatige toestand van bewusteloosheid door medicijnen. Vrouwen blijven langer wakker en komen sneller bij na een narcose dan mannen. Ook ontwaken ze vaker onbedoeld.
Onderzoekers van Pennsylvania Universiteit besloten daarom te onderzoeken waar dit verschil in gevoeligheid voor narcose vandaan komt. Ze onderzochten hiervoor zowel muizen als mensen, met behulp van gedrags- en neurocognitieve tests. Daaruit bleek dat het verschil waarschijnlijk veroorzaakt wordt door het geslachtshormoon testosteron, dat meer voorkomt bij mannen dan bij vrouwen.
Bij een narcose, of ‘algehele anesthesie’, krijgt een patiënt middelen toegediend die het lichaam verdoven en bewustzijn onderdrukken. Hoewel de procedure zowel door patiënten als artsen regelmatig als een vorm van slapen wordt aangeduid, lijkt het meer op een coma, blijkt uit eerder onderzoek. Onder narcose neemt de hersenactiviteit sterk af. Daardoor is de activiteit vergelijkbaar met die van iemand wiens hersenstam niet meer functioneert. “Het is een omkeerbare coma, maar het is desalniettemin een coma,” vertelde onderzoeker Emery Brown eerder aan Scientias.nl.
Sticker op de neus
De onderzoekers besloten eerst te meten hoe snel iemand uit narcose ontwaakt. Bij muizen plakten ze daarvoor een sticker op hun snuit die de dieren met hun poten eraf konden halen. Op het moment dat ze dit deden, was dit het teken dat de muizen uit de narcose waren gekomen. Bij mensen ging de test er net wat anders aan toe. Zij kregen geluidsignalen te horen terwijl naar hun reactie erop werd gekeken als test van bewustzijn en cognitie. Daarnaast werd hun hersenactiviteit in de gaten gehouden met behulp van elektro-encefalogram (EEG), een apparaat dat elektrische signalen in de hersenen registreert. Een techniek die ook in klinische situaties wordt gebruikt om de diepte van de narcose te bepalen.
Hypothalamus
Tot verbazing van de onderzoekers liet de EEG geen verschillen zien tussen mannen en vrouwen, bij zowel muizen als bij mensen niet. Daarom deden de onderzoekers een meer gedetailleerde analyse van de hele hersenenactiviteit van muizen onder narcose. Daaruit bleek dat mannelijke muizen meer activiteit hadden in de hypothalamus, een hersengebied dat betrokken is bij het reguleren van slaap en waakzaamheid. Van dit gebied was al bekend dat testosteron en oestrogeen hier invloed op hebben, en dus suggereert dit volgens de studie dat testosteron een belangrijke rol de natuurlijke slaap stimuleren. En inderdaad, muizen die gecastreerd waren, werden minder gevoelig voor narcose, terwijl muizen die testosteron kregen toegediend, juist gevoeliger werden.
Anesthesie van de toekomst
Voordat de kennis toegepast kan worden, is er eerst meer onderzoek nodig om te achterhalen hoe de geslachtshormonen invloed hebben op andere aspecten van slaap en waakzaamheid, zoals droomtijd, REM-slaap en circadiane ritmes. De onderzoekers vermoeden wel dan hun resultaten belangrijke gevolgen kunnen hebben voor het gebruik van narcose. Denk aan andere criteria bij het kiezen van een geschikt anesthesiemiddel en dosering, doseringen en het veiligheidsrisico’s van narcosemiddelen.
Dat is één van de conclusies die Finse onderzoekers eerder trokken op basis van een uitgebreide studie in het blad Anesthesiology. Het onderzoek wijst er sterk op dat algehele narcose meer lijkt op slapen dan gedacht. In het experiment waarin gezonde proefpersonen onder lichte narcose werden gebracht bleek dat zij vrijwel allemaal gedroomd hadden terwijl ze onder narcose waren. En die dromen bleken soms vermengd te zijn met de realiteit. Het wijst er – samen met de andere bevindingen – sterk op dat mensen wanneer ze onder narcose zijn niet helemaal buiten bewustzijn zijn. “De staat van het bewustzijn tijdens narcose kan wel eens vergelijkbaar zijn met de situatie tijdens een natuurlijke slaap,” denkt betrokken onderzoeker Antti Revonsuo. “Terwijl mensen slapen dromen ze en observeert het brein de gebeurtenissen en prikkels in de omgeving onbewust.”
