Langzaam wordt steeds meer duidelijk over long covid. En nee, het is geen burn-out en het zit zeker niet tussen de oren. Amsterdamse onderzoekers hebben nu zelfs ontdekt dat de extreme vermoeidheid van longcovid-patiënten een biologische oorzaak heeft.
De mitochondriën – de energiefabriekjes van cellen – produceren namelijk minder energie dan bij gezonde mensen. “We zien duidelijke veranderingen in de spieren van deze patiënten”, zegt onderzoeker Michèle van Vugt, professor interne geneeskunde aan het Amsterdam UMC.
Heel hard fietsen
De onderzoekers lieten 25 patiënten met long covid en 21 gezonde deelnemers een kwartier intensief fietsen. Dat ging niet bepaald lekker bij de mensen met long covid, die overigens vóór hun besmetting gewoon gezond waren. Maar de fietstest veroorzaakte een langdurige verergering van hun klachten, post-exertionele malaise (PEM) genoemd. Dit is een vorm van extreme vermoeidheid die ontstaat na zware inspanning.
Dit was terug te vinden in het bloed en spierweefsel, die een week voor de fietstest en een dag erna, werden onderzocht. “In de spieren van de longcovid-patiënten zagen we verschillende afwijkingen, waaronder spierweefsel dat kapot gaat, maar ook mitochondriën die minder goed functioneren”, vertelt onderzoeker Brent Appelman van het Amsterdam UMC aan Scientias.nl.
“Dus de oorzaak van de vermoeidheid is echt biologisch. De hersenen hebben energie nodig om te denken. Spieren hebben energie nodig om te bewegen. Deze ontdekking betekent dat we nu kunnen beginnen met onderzoek naar een geschikte behandeling voor mensen met long covid”, voegt Van Vugt toe. Verder functioneerden het hart en de longen prima bij de patiënten. De vermoeidheid en algehele malaise worden dus niet veroorzaakt door afwijkingen aan hart of longen.
Achterblijvende virusdeeltjes
Een theorie over long covid is dat er coronavirusdeeltjes achterblijven in het lichaam van mensen die besmet zijn geweest. Maar daarvan zien de onderzoekers geen sporen terug in de spieren. “We zien geen actief delende virusdeeltjes in het spierweefsel. We zien wel eiwitten die bij het coronavirus horen. Er zit echter geen verschil tussen gezonde en longcovid-patiënten. Verder zien we dat in de spieren amyloïde-deposities aanwezig zijn. Die zijn voor het eerst gevonden in het bloed van longcovid-patiënten door Resia Pretorius uit Zuid-Afrika. Nu zien wij dit ook in de spier. Deze amyloïde-deposities lijken niet voor een obstructie van de bloedvaten te zorgen, zoals eerder gedacht. Waarom ze daar wel zitten is nog onduidelijk.” Dit zijn eiwitafzettingen, die onder meer de ziekte van Alzheimer veroorzaken.
Niet te veel bewegen
Vaak wordt geadviseerd om in beweging te blijven, maar de onderzoekers denken dat dat in dit geval niet zo’n goed idee is. “Het is belangrijk om post-exertionele malaise, en dus spierschade, te voorkomen. Natuurlijk is bewegen wel belangrijk, maar dan op een lage intensiteit die geen PEM veroorzaakt”, legt Appelman uit. “Concreet adviseren we deze patiënten om hun fysieke grenzen goed te bewaken en daar niet over heen te gaan. Denk aan lichte beweging die de klachten niet verergert. Een beetje wandelen is goed of fietsen op een elektrische fiets om een beetje in conditie te blijven. Maar iedere patiënt heeft natuurlijk een andere grens.” Omdat symptomen kunnen verergeren na lichaamsbeweging werken standaard vormen van revalidatie en fysiotherapie juist averechts bij long covid.
Erger dan gedacht
De aandoening, die wordt veroorzaakt door een coronabesmetting, komt vaker voor dan je denkt. Volgens de onderzoekers krijgt naar schatting een op de acht mensen die het coronavirus oploopt, last van langdurige klachten, zoals vermoeidheid, cognitieve problemen, verhoogde hartslag (POTS) en niet meer kunnen sporten.
Appelman had echter niet direct verwacht dat er zulke ernstige spierbeschadigingen zouden ontstaan. “Natuurlijk wisten we al dat post-exertionele malaise heftige klachten geeft zoals spierpijn, extreme vermoeidheid en brainfog. Maar de mate van spierbeschadiging na de fietstest was aanzienlijk, wat ons toch verraste. Het is wel goed om te vermelden dat het erop lijkt dat de spieren regeneratief vermogen hebben en mogelijk dus kunnen herstellen.” Dat is in ieder geval nog een kleine opsteker voor mensen met long covid.
