Van katten tot aan zebra’s: maar liefst 125 verschillende soorten blijken verrassend genoeg licht uit te stralen wanneer ze worden blootgesteld aan ultraviolet licht.
Van enkele dieren is bekend dat de vacht of huid fluoriserend is onder ultraviolet (UV) licht. Denk aan vissen, reptielen en vogels. In recente jaren hebben wetenschappers ontdekt dat fluorescerende eigenschappen tevens voorkomen bij verschillende zoogdieren. Maar tot nu toe wist niemand hoe gebruikelijk dat eigenlijk is. Daarom namen Australische onderzoekers de proef op de som. Gewapend met een spectrofotometer doken ze een museum in om de collectie zoogdieren aan een nadere inspectie te onderwerpen.
Museum van West-Australië
De onderzoekers reisden af naar het museum van West-Australië om hier meer dan honderd zoogdieren te testen. “We waren erg nieuwsgierig naar het fenomeen van fluorescentie bij zoogdieren,” vertelt onderzoeker Kenny Travouillon, werkzaam bij het betreffende museum. “Met behulp van een spectrofotometer (dat wordt gebruikt om de absorptie of emissie van licht bij verschillende golflengtes te meten, red.) konden we meten hoeveel licht elk dier uitstraalt wanneer het wordt blootgesteld aan UV-licht.”
125 zoogdiersoorten
De studie, gepubliceerd in het tijdschrift Royal Society Open Science, leidt tot een opmerkelijke ontdekking. Zo blijkt dat meer dan honderd zoogdiersoorten licht uitstralen wanneer ze worden blootgesteld aan ultraviolet licht. Het betekent dat fluorescentie bij zoogdieren uiterst gebruikelijk is. “We ontdekten dat zeker 125 soorten zoogdieren die deel uitmaken van de verzameling van het museum van West-Australië, fluoresceren,” stelt Travouillon. “Ze omvatten alle bekende orden van zoogdieren en beslaan het overgrote deel van de zoogdierfamilies. Bovendien blijken ze allemaal in verschillende mate te fluoresceren.”
Witte haren
Travouillon merkt op dat fluorescentie met name werd waargenomen in lichte tot witgekleurde haren. Donkere haren blijken daarentegen niet te fluoresceren. “Het viel op dat de witte haren van dieren zoals de koala, Tasmaanse duivel, mierenegel, zuidelijke breedneuswombat, gewone kortneusbuideldas, grote langoorbuideldas en zelfs een kat aanzienlijk lichtgeven,” zegt hij. “Bij een zebra lichtten de witte haren op onder UV-licht, maar de zwarte haren deden dat niet.”
Fluorescentie is een natuurkundig fenomeen waarbij een stof licht uitstraalt nadat het is blootgesteld aan bepaalde vormen van licht, meestal ultraviolet (UV) licht. Het uitgezonden licht heeft doorgaans een lagere energie dan het invallende licht, wat betekent dat het meestal in het zichtbare spectrum ligt. Met andere woorden, een fluorescerende stof absorbeert energierijk licht (bijv. UV-licht) en zendt dit vervolgens uit als licht met een lagere energie, wat vaak resulteert in zichtbaar licht. Fluorescentie wordt vaak waargenomen in verschillende contexten, zoals bij sommige mineralen, chemische verbindingen, en zelfs bij bepaalde dieren en planten.
Daarnaast ontdekten de onderzoekers dat fluorescentie vaker voorkomt bij zoogdieren die op het land leven, in bomen klimmen, of graven, in vergelijking met soorten die in het water leven.
Nachtdieren
Tot op heden zijn fluorescerende kenmerken voornamelijk geïdentificeerd bij dieren die ’s nachts actief zijn. Hierdoor dachten wetenschappers dat fluorescentie mogelijk een belangrijke functie heeft voor nachtdieren. “Ons onderzoek heeft deze hypothese onderzocht om te bepalen of deze klopte of niet,” aldus Travouillon. “We hebben een analyse uitgevoerd om te kijken of de hoeveelheid fluorescentie die we hebben waargenomen verband houdt met de levensstijl van de dieren. Denk aan of ze ’s nachts of overdag actief zijn, wat ze eten en hoe ze zich voortbewegen. Uiteindelijk ontdekten we dat veel dieren die overdag actief zijn ook fluoresceren, maar nachtdieren doen dat over het algemeen iets vaker.”
Onduidelijk
Op dit moment is het nog onduidelijk waarom zoveel zoogdieren licht uitstralen wanneer ze worden blootgesteld aan ultraviolet licht. Biologen hebben zich afgevraagd of het misschien een evolutionair voordeel met zich meebrengt of dat het gewoon een toevallig gevolg van bepaalde chemische eigenschappen is. “Hoewel fluoresceren vaker voorkomt bij bepaalde soorten zoogdieren, zoals nachtactieve buideldieren, betekent dit niet noodzakelijk dat het een specifieke functie heeft,” legt Travouillon uit. “Dat komt omdat er ’s nachts weinig UV-licht van de maan is. Het kan wel helpen om bepaalde delen van het dier helderder te maken, waardoor ze mogelijk soortgenoten op afstand kunnen herkennen.”
Of het nu een evolutionair voordeel oplevert of niet, het blijft een boeiend verschijnsel. Wil je nou weten of jouw kat ook fluoriserend is? Wees dan wel voorzichtig met UV-licht, zo waarschuwt Travouillon. “Voordat je overweegt om UV-licht te gebruiken om naar nachtactieve dieren te kijken, moet je onthouden dat UV-licht hun ogen kan beschadigen,” zegt hij. Wat dat betreft kun je beter Travouillon gewoon op zijn woord vertrouwen.
