Korte dagen, grauw weer, je zou verwachten dat mensen het vaakst zelfmoord plegen in de winter, maar niets is minder waar. Juist in het frivole voorjaar maken de meesten een einde aan hun leven. Het is een gegeven dat wetenschappers voor raadselen stelt.
Uit nieuw onderzoek blijkt niet alleen dat in de lente en aan het begin van de zomer mensen het vaakst suïcide plegen, ook kwam vast te staan dat het zaadje daartoe geplant wordt in de winter. Dan beginnen vaak de suïcidale gedachten volgens onderzoekers van onder meer Harvard en de Universiteit van Amsterdam. Zij kwamen erachter dat zelfmoordgedachten het meest voorkomen tussen vier en zes uur in de ochtend en dan vooral in december, een aantal maanden vóór de daadwerkelijke zelfmoordpiek.
Duistere december
De onderzoekers verzamelden zes jaar lang de gegevens van meer dan tienduizend mensen uit het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada, die vertelden over hun gemoedstoestand, gedachten en ideeën wat betreft zelfmoord en zelfmutilatie. Ze vulden meerdere vragenlijsten in over deze onderwerpen. Daaruit bleek dus dat duistere gedachten het meest voorkomen in december. Alleen mensen gaan niet zomaar over tot uitvoering van die gedachten. Er is sprake van een omslagpunt in dit denkproces, waarbij rond mei daadwerkelijk de meeste suïcides plaatsvinden. Deze mensen blijken tussen vier en zes uur ‘s ochtends het meest kwetsbaar te zijn voor zelfmoord.
Winterdepressie
Hoewel de winter dus niet het seizoen is waarin mensen het vaakst hun leven beëindigen, is het wel de periode waarin mensen met psychische problemen het ongelukkigst zijn. “Het is duidelijk dat de winter het seizoen is waar mensen het meest mee worstelen. Hun stemming wordt slechter als de dagen grauwer en korter worden. Daardoor gaat de kans op depressieve klachten omhoog”, begint hoofdonderzoeker Brian O’Shea. “Veel mensen zijn bekend met een winterdepressie. Dit is een erkende psychische aandoening die meestal in het najaar begint en in het voorjaar, als de vogeltjes fluiten en de zon veel schijnt, meestal weer overgaat, om het volgende jaar weer keihard terug te komen”, vertelt hij verder.
Meer kracht in de lente
“Het klinkt dan ook tegenstrijdig dat mensen met zelfmoordgedachten het meeste gevaar lopen in de lente en het begin van de zomer. De redenen hiervoor zijn nogal complex, maar wat we in ieder geval uit ons onderzoek kunnen opmaken, is dat zelfmoordgedachten en de stemming het zwaarst zijn in december en het lichtst in juni. Daartussenin is er een verhoogd risico op suïcidaal gedrag. We hebben het idee dat dit ontstaat door een langzame verbetering van hun gemoedstoestand en energieniveau, waardoor deze mensen de kracht en vastbeslotenheid krijgen om een plan te maken en de zelfmoordpoging ten uitvoer te brengen”, verklaart onderzoeker O’Shea.
Er werden drie verschillende groepen met elkaar vergeleken: mensen die al eerder een zelfmoordpoging hadden gedaan, mensen met zelfmoordgedachten of niet-suïcidale zelfbeschadiging en de controlegroep met mensen zonder zelfmoordgedachten. Vooral de groep mensen die in het verleden al een zelfmoordpoging ondernomen had, ging tijdens het onderzoek gemiddeld gezien verder achteruit. De stemmingswisselingen, seizoenseffecten en het verlangen om te sterven werden bij hen in de zes jaar van het onderzoek steeds heftiger.
Duidelijke piek
De vertraging tussen de suïcidale gedachten in de winter en de zelfmoordpogingen en zelfmoorden in de lente blijkt duidelijk uit de data. Eerst is er een piek van de expliciete zelfmoordgedachten in december. Daarna volgt de top van zelfbeschadiging in februari, waarna de meeste zelfmoorden en zelfmoordpogingen plaatsvinden in de lente en de vroege zomer. Vergelijkbare vertragingseffecten zijn te zien gedurende een dag, waarbij de expliciete zelfmoordgedachten tussen vier en vijf uur in de ochtend pieken en de zelfbeschadiging of gedachte daaraan erna topt.
“Dit is de eerste studie die op zo’n grote schaal kijkt naar seizoens- en 24-uurstrends bij stemmingswisselingen en zelfmoordgedachten. Daardoor hebben we de momenten waarop interventie bij suïcidale mensen het meest nodig is, heel exact kunnen aanstippen”, besluit O’Shea.
De conclusies kunnen dus heel nuttig zijn voor de hulpverlening, die een extra oogje in het zeil kan houden in het voorjaar om te voorkomen dat nare gedachten werkelijkheid worden.
Heeft u behoefte aan een gesprek naar aanleiding van dit artikel? Dan kunt u contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 0800 0113 of MIND Korrelatie via 0900 1450.
