In Armenië hebben archeologen de resten van een Romeins aquaduct teruggevonden. De Romeinen lijken enthousiast aan het bouwwerk begonnen te zijn, maar het kwam nooit af.
Archeologen stuitten op resten van de fundering van het aquaduct tijdens opgravingen in Artasjat. Een plaats die rond het begin van de jaartelling enkele eeuwen dienst deed als de hoofdstad van Koninkrijk Armenië. “De monumentale funderingen getuigen van een onafgemaakt aquaduct dat tussen 114 en 117 na Christus door het Romeinse leger werd gebouwd,” vertelt onderzoeker Achim Lichtenberger. “In die tijd was Artasjat voorbestemd om de hoofdstad te worden van de Romeinse provincie Armenia.”
Grote inspanning
Het waren de hoogtijdagen van het Romeinse rijk dat in die periode zijn maximale omvang bereikte. Keizer Trajanus annexeerde verschillende gebieden, waaronder ook Koninkrijk Armenië, dat in het jaar 115 een Romeinse provincie werd die de naam Armenia kreeg. “De geplande en deels afgeronde bouw van het aquaduct in Artasjat laat zien dat er in heel korte tijd een grote inspanning werd geleverd om de infrastructuur van de hoofdstad van de provincie Armenia aan te sluiten op die van het Romeinse rijk,” aldus onderzoeker Torben Schreiber.
Nooit afgerond
Maar de opgravingen maken ook duidelijk dat het aquaduct nooit werd afgemaakt. “Het aquaduct bleef onafgemaakt, omdat na Trajanus’ dood in het jaar 117, zijn opvolger Hadrianus de Armeense provincie nog voor het aquaduct was afgerond, verliet.” In de ogen van de archeologen getuigt het aquaduct dan ook van het falen van het Romeinse imperialisme in Armenië. “Na de oprichting van de (Romeinse) Armeense provincie trok Trajanus naar het zuiden en marcheerde zegevierend door Adiabene, centraal- en zuid-Mesopotamië en reisde – na Babylon, Seleucië aan de Tigris en Ctesiphon te hebben veroverd – door naar de kust van de Perzische Golf,” zo schrijven de onderzoekers in hun onderzoeksartikel. “Naast Armenia werden zo nog twee oostelijke provincies gecreëerd: Adiabene en Mesopotamia. Maar de Romeinse dominantie was van korte duur: anti-Romeinse opstanden vlamden tegen het eind van het jaar 116 in alle veroverde koninkrijken op en het Romeinse Rijk kon ze niet onderdrukken. Na Trajanus’ dood verliet Hadrianus de provincie en het leger verliet Artasjat.” Armenië werd weer een koninkrijk, maar wel onder een door de Romeinen aangestelde koning.
Het onderzoek
Het aquaduct moet in de eeuwen erna in de vergetelheid zijn geraakt. Archeologen kwamen het op het spoor tijdens geomagnetisch onderzoek, waarbij men aan de hand van magnetische anomalieën kan achterhalen wat er in de bodem verscholen zit. Het onderzoek onthulde een aantal anomalieën die allemaal op dezelfde lijn lagen. Vervolgonderzoek wees uit dat het om resten van de pijlers van een aquaduct ging. Een analyse van kalkmortel, gebruikt om de pijlers te vervaardigen, onthult een typisch Romeins recept. En grondmonsters bevestigen dat de pijlers in de tijd van de Romeinen werden neergezet.
Oostelijk
Het aquaduct is niet alleen bijzonder, omdat het uit een tamelijk bijzondere periode van de Armeense geschiedenis stamt. Het bouwwerk gaat namelijk tevens de boeken in als het meest oostelijke Romeinse gewelfde aquaduct dat tot op heden is teruggevonden.
Archeologen zijn overigens nog niet klaar met Artasjat en omgeving. De opgravingen gaan gewoon door; gehoopt wordt dat deze meer inzicht kunnen geven in de invloeden die het nabijgelegen Centraal Azië, Iran en de Mediterrane regio op de oude stad en haar inwoners hadden.
