Wij mensen denken misschien dat we de enigen zijn die gereedschap gebruiken, maar niets is minder waar. Chimpansees doen slimme dingen met stokjes om iets gedaan te krijgen, dolfijnen gebruiken sponzen, en ook kraaien en olifanten staan bekend om hun inventieve gebruik van voorwerpen. Maar Mary en Anchali, twee Aziatische olifanten uit de dierentuin van Berlijn, maken het wel heel bont.
Onderzoekers laten zien hoe een olifant in de Berlijnse dierentuin een simpele tuinslang transformeert tot een multifunctionele douche-installatie. En daar blijft het niet bij: een andere olifant heeft zelfs door hoe ze de waterstroom kan saboteren – en het heeft er alle schijn van dat ze dit voor de grap doet, om te sarren. “Olifanten zijn geweldig met tuinslangen”, zegt onderzoeker Michael Brecht van de Humboldt-Universiteit in Berlijn. “Zoals we met veel dingen zien bij olifanten, pakt ieder dier het anders aan. Olifant Mary is in elk geval de koningin van het douchen.”
Mary ontdekt de douchefunctie
De studie startte nadat onderzoeker Lena Kaufmann, ook verbonden aan de Humboldt-Universiteit, een Aziatische olifant genaamd Mary in de Berlijnse dierentuin met een tuinslang zag douchen, en dit op film vastlegde. Kaufmann was zo verrast dat ze de beelden meteen naar haar collega’s stuurde. Ze reageerden enthousiast, waarna hoofdonderzoeker Lea Urban besloot om Mary’s douchesessies tot in detail te analyseren. “Ik had er nooit echt over nagedacht dat olifanten tuinslangen als gereedschap zouden kunnen gebruiken”, vertelt Brecht. “Maar uit Lea’s analyse bleek dat ze precies weten wat ze ermee kunnen doen.”
Lassotechniek
Mary blijkt het douchen heel systematisch aan te pakken: ze bestuurt de waterslang met haar slurf en haar poten om elk deel van haar lichaam te bereiken. Meestal houdt ze de slang net achter de opening vast, zodat die als een stevige douchekop dienst kan doen. Voor haar rug gebruikt ze een ‘lassotechniek’, waarbij ze de slang verder naar boven vastgrijpt en het geheel met beleid om en over haar lichaam heen zwaait. Toen ze een grotere, zwaardere slang overhandigd kreeg in plaats van haar geliefde lassoslang, liet Mary het onhandige ding links liggen en gebruikte ze gewoon haar slurf om zichzelf schoon te spoelen.
Sabotage van Anchali
Maar Mary’s douchekunsten waren niet het enige opzienbarende trucje. De reactie van haar huisgenoot Anchali was al even bijzonder. Zodra Mary begon met haar douchesessie, merkte het team dat Anchali een actieve rol ging spelen in het geheel: ze trok de slang naar zich toe en draaide hem in een knik, waardoor de waterstroom stopte. De onderzoekers kunnen alleen maar gissen naar de beweegredenen van Anchali, maar het lijkt verdacht veel op een vorm van sabotage. “Anchali’s knik-en-klem-gedrag was een enorme verrassing voor ons”, legt Brecht uit. “Niemand had gedacht dat ze zo’n slimme truc zou uithalen.”
Het gedrag leidde tot flink wat discussie in het laboratorium: wat had Anchali precies in gedachten met deze actie? Het debat laaide verder op toen Anchali een andere manier vond om Mary’s douchebeurt te verstoren. Ze deed wat de onderzoekers een ‘slurfstop’ noemen, waarbij ze met haar slurf de slang vasthield en vervolgens haar gewicht erop liet zakken om de waterstroom te blokkeren.
Training stimuleert creativiteit
Brecht legt uit dat de olifanten goed zijn getraind om niet op waterslangen te stappen. Ze doen het bijna nooit, omdat ze anders op hun kop krijgen van de verzorgers. Daarom bedacht Anchali een alternatieve oplossing om Mary’s watertoevoer te stoppen zonder de regels te overtreden. “Toen Anchali met een tweede strategie kwam om Mary’s douchebeurt te verstoren, was ik er honderd procent van overtuigd dat ze het opzettelijk deed”, zegt Brecht.
De studie benadrukt nog maar eens de creativiteit en de bijzondere manipulatieve vaardigheden van olifanten. Wie had gedacht dat ze hun slurf kunnen gebruiken als een soort superhand? De onderzoekers vragen zich nu af wat dit olifantengedrag uit de dierentuin ons kan vertellen over olifanten in hun natuurlijke omgeving. Wat zouden zij in het wild allemaal met gereedschap kunnen doen?
