Nieuw onderzoek van de Universiteit van Reading onthult een verontrustende trend.
De opwarming van de oceanen versnelt in een tempo dat wetenschappers niet voor mogelijk hielden. De studie, gepubliceerd in het vakblad Environmental Research Letters, toont aan dat het tempo van opwarming sinds de jaren ’80 maar liefst verviervoudigd is.
Het onderzoeksteam analyseerde satellietgegevens van de afgelopen vier decennia. Waar de oceaantemperatuur in de late jaren ’80 nog relatief langzaam steeg met ongeveer 0,06 graden Celsius per tien jaar, is dat tempo nu opgelopen tot wel 0,27 graden per decennium. Deze dramatische versnelling verklaart ook waarom we in 2023 en begin 2024 zulke extreme watertemperaturen hebben gezien.
Oorzaken van de versnelde opwarming
De oorzaak ligt in de ‘energiebalans van de aarde’: onze planeet neemt meer warmte op van de zon dan ze terug de ruimte in kan sturen. Dit komt deels door de toegenomen uitstoot van broeikasgassen, maar ook doordat de aarde minder zonlicht terugkaatst door veranderingen in bijvoorbeeld ijsbedekking en wolkenvorming. Sinds 2010 is deze energie-disbalans bijna verdubbeld.
“Als de oceanen een badkuip met water waren, dan draaide de hete kraan in de jaren 1980 langzaam open en warmde het water elk decennium met slechts een fractie van een graad op. Maar nu draait de kraan veel sneller en is de opwarming in een stroomversnelling geraakt. De manier om die opwarming af te remmen is door de warme kraan dicht te draaien, door de wereldwijde koolstofuitstoot te verminderen en op weg te gaan naar netto nul”, zegt Chris Merchant, hoofdauteur van de studie.
Natuurlijke en menselijke factoren
Hoewel natuurlijke fenomenen zoals El Niño een rol spelen, wijst de studie op een veel bredere trend van versnelde opwarming door menselijke activiteiten. Zo hebben de onderzoekers vastgesteld dat de extreme temperaturen van 2023-2024 hoger waren dan verwacht, zelfs met El Niño in rekening gebracht. De huidige El Niño is zwakker dan die van 1997-1998, maar resulteerde toch in hogere temperaturen.
Wat betekent dit voor de toekomst?
De onderzoekers waarschuwen dat de temperatuurstijging van de afgelopen 40 jaar mogelijk al binnen 20 jaar wordt overtroffen. In hun studie presenteren ze drie scenario’s voor de komende decennia. Zelfs in het meest optimistische scenario, waarin de uitstoot van broeikasgassen significant wordt verminderd, zal de opwarming doorzetten. Het ‘gematigde’ scenario voorspelt een temperatuurstijging van 0,78 graden Celsius tussen 2025 en 2045, fors meer dan de 0,53 graden van de afgelopen 40 jaar.
De oppervlaktewateren van de oceanen spelen een cruciale rol als thermometer van de planeet en bepalen in grote mate het tempo van de wereldwijde klimaatverandering. Zonder snelle actie, zeggen de onderzoekers, dreigt de opwarming nog verder te versnellen, met potentieel onomkeerbare gevolgen voor het wereldwijde klimaatsysteem.
Een dringende wake-up call
De bevindingen sluiten aan bij andere recente studies die wijzen op versnelde opwarming in verschillende delen van de oceaan. In 2023 werden recordtemperaturen gemeten in de Atlantische Oceaan, de Middellandse Zee en de Zuidelijke Oceaan. De Noord-Atlantische temperaturen waren zelfs vergelijkbaar met wat wetenschappers verwachten bij een wereldwijde opwarming van 3 graden Celsius.
Het onderzoeksteam zegt bijgevolg dat hun bevindingen een wake-up call zijn voor beleidsmakers en het grote publiek. De huidige trends in oceaanopwarming tonen aan dat eerdere schattingen te conservatief waren en dat de noodzaak om af te stappen van fossiele brandstoffen nog urgenter is dan gedacht. Alleen door nu doortastend te handelen, menen de onderzoekers, kan de snelheid van opwarming worden afgeremd en kan het klimaat uiteindelijk stabiliseren.
