Planetaire uitlijning en occultaties beloven spectaculaire nachtelijke hemelshows in januari en februari 2025!
De nachtelijke hemel biedt deze maanden een fascinerend spektakel. Januari 2025 brengt een zeldzame planetaire uitlijning; maar liefst 6 planeten zijn gelijkertijd aan onze horizon te aanschouwen (7 als je de planeet waarop je je bevindt meetellen zou). Dit gaat vergezeld met bijzondere astronomische gebeurtenissen zoals occultaties van Saturnus en Mars. De uitlijning zal over anderhalve maand zelfs met nóg een planeet worden verrijkt, Mercurius, om alle planeten in één oogopslag te kunnen gade slaan. Dit artikel gidst je door het wat en wanneer je optimaal kunt genieten van deze kosmische evenementen.
Een hemelse uitlijning
Zes planeten komen dus samen in een opvallende formatie aan de avondhemel. Mars, Jupiter, Uranus, Neptunus, Venus en Saturnus vormen samen een indrukwekkende planeetuitlijning. Het spektakel begint overigens deze week al, want maar liefst vier planeten – Mars, Jupiter, Saturnus en Venus – schitteren met het blote oog aan de nachtelijke hemel. Ook Uranus en Neptunus bevinden zich in ons gezichtsveld, al heb je wel een telescoop of sterke verrekijker voor nodig om die te spotten. De beste zichtbaarheid is echter rond 21 januari 2025, direct na zonsondergang.
Mars, met een magnitude van -1.3, verschijnt laag aan de oostelijke horizon in het sterrenbeeld Tweelingen. Jupiter (magnitude -2.6) schittert hoger aan de hemel, omringd door de prachtige sterrenhoop Pleiaden en de oranjerode ster Aldebaran in het sterrenbeeld Stier. Aan de westelijke horizon zijn Venus (magnitude -4.7) en Saturnus (magnitude 0.6) goed zichtbaar, terwijl Uranus (magnitude 5.7) en Neptunus (magnitude 7.9) een grotere uitdaging vormen voor waarnemers. Deze configuratie blijft enkele dagen rond 21 januari zichtbaar, dus er zijn meerdere kansen om dit hemelse schouwspel te bewonderen.
Planetaire uitlijningen, ook wel planetaire parades genoemd, ontstaan wanneer meerdere planeten dicht bij elkaar lijken te staan aan de hemel. Hoewel de banen van planeten nooit een perfecte cirkelvorm kennen, en elkaar zeker nooit kruisen, zorgen hun bewegingen langs de ecliptica ervoor dat ze voor een waarnemer vanaf de aarde op één lijn lijken te staan.
Zeldzaam
Dergelijke fenomenen zijn zeldzaam. Grote uitlijningen, zoals in januari 2025 waarbij vijf of zelfs zes planeten tegelijk zichtbaar zijn, komen maar een paar keer per decennium voor. Zeer grote uitlijningen (waarbij er zeven planeten zichtbaar zijn) zijn nog zeldzamer. De eerstvolgende is overigens al wel weer aanstaande. Rond 28 februari zullen alle planeten zich namelijk kort na zonsondergang aan de nachtelijke hemel laten zien. Venus, Neptunus, Saturnus en Mercurius staan dicht bij de zon en laag aan de horizon, waardoor ze alleen onder ideale omstandigheden tijdens de schemering goed te zien zijn. Daarom wordt de periode rond 21 januari vaak als het beste moment genoemd voor liefhebbers om ze te bekijken.
Bijzondere occultaties
Naast de planeetuitlijning vonden er deze maand ook twee bijzondere occultaties plaats. Op 4 januari verdween Saturnus achter de maan, een fenomeen dat in delen van Europa zichtbaar was. Occultaties treden op wanneer een hemellichaam tijdelijk door een ander wordt bedekt, en dit specifieke evenement bood astronomen een kans om Saturnus’ ringen nauwkeurig te bestuderen. Later deze maand, op 14 januari, zal ook Mars zich tijdelijk verschuilen achter de maan. Helaas is dit fenomeen dan enkel te zien vanuit Noord-Amerika en delen van West-Afrika. Toch blijft Mars’ huidige helderheid een hoogtepunt voor waarnemers wereldwijd. De rode planeet bereikt zijn oppositie, wat betekent dat hij vanaf de aarde gezien recht tegenover de zon staat en het dichtst bij ons is. Hij zal schijnen met een helderheid van -1,5, de felste verschijning tot 2027, wanneer hij weer in oppositie komt.
Mars en Venus spelen een prominente rol in januari. Terwijl Mars zijn oppositie nadert, blijft Venus stralen als de “avondster”. De helderheid van Venus bereikt deze maand een piek van -4.7, terwijl Mars’ roodoranje gloed gemakkelijk te herkennen is aan de oostelijke hemel. De bewegingen van deze planeten langs de ecliptica maken ze ideale objecten voor amateurastronomen en liefhebbers van de nachtelijke hemel.
Zelf kijken?
Wil je zelf deze hemelse gebeurtenissen waarnemen? Zoek een donkere plek (zoals een rustige weg of weiland, ver van de bebouwde kom en straatlantaarns) met vrij uitzicht op de horizon. Begin je observaties ongeveer een uur na zonsondergang. Apps zoals “Sky Tonight”, of databases zoals Hemel.waarnemen met waarnemingsgegevens voor Nederland en België of Starwalk kunnen helpen bij het identificeren van planeten en sterrenbeelden en / of het plannen van jouw observaties. Vergeet niet om een telescoop of verrekijker mee te nemen als je van de zes planeten die je nú aan de avondhemel treffen kunt ook Uranus of Neptunus wilt zien.
Januari en februari 2025 bieden unieke kansen om de schoonheid van ons zonnestelsel te bewonderen. Van een indrukwekkende planeetuitlijning die eind febuari gecompleteerd zal worden met Mercurius – een schouwspel álle planeten van ons zonnestelsel in één frame te kunnen bevangen – tot opvallende occultaties; er is voor iedere liefhebber van astronomie iets te zien. Grijp deze kans om naar buiten te gaan of een observatorium te bezoeken en de wonderen van de kosmos te ervaren!
De afgelopen decennia zijn er prachtige foto’s gemaakt van interstellaire nevels, sterrenstelsels, planeten, andere hemellichamen en in de ruimtevaart. Ieder weekend halen we een indrukwekkende ruimtefoto uit het archief. Genieten van alle foto’s? Bekijk ze op deze pagina. Heb je zelf bijzondere (astro)foto’s die je wil delen met ons? Stuur ze in via ons mailadres o.v.v. ‘Ruimtefoto’!