Noordpool verandert van CO2-stofzuiger in uitstoter

De Noordpool was altijd een belangrijke bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering. Duizenden jaren lang sloeg het gebied grote hoeveelheden CO2 op in de permanent bevroren bodem. Maar die tijden lijken voorbij. Uit nieuw onderzoek blijkt dat meer dan een derde van het noordpoolgebied inmiddels CO2 uitstoot in plaats van opslaat.

Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van het Woodwell Climate Research Center heeft dertig jaar aan meetgegevens geanalyseerd. De conclusie van de studie, gepubliceerd in het vakblad Nature Climate Change, is zorgwekkend: 34 procent van het noordelijke gebied, bestaande uit toendra, boreale bossen en wetlands, stoot nu meer CO2 uit dan het opneemt. Als je daar de uitstoot door bosbranden bij optelt, loopt dit percentage zelfs op tot 40 procent. “We wilden het meest actuele en complete beeld krijgen van de koolstofbalans in het noorden”, vertelt hoofdonderzoeker Dr. Anna Virkkala. “Daarvoor moesten we ook rekening houden met de toenemende impact van bosbranden in dit gebied. Hoewel veel noordelijke ecosystemen nog steeds CO2 opnemen, zien we dat de uitstoot in bepaalde regio’s en door branden deze opname grotendeels teniet doet.”

Gedetailleerde kaart
Het onderzoek brengt voor het eerst gedetailleerd in kaart hoe het noordpoolgebied ‘ademt’. Op 200 meetlocaties wordt bijgehouden hoeveel CO2 het landschap opneemt en uitstoot. Sue Natali, medeauteur van de studie, legt uit: “Het noordpoolgebied is geen uniform geheel. Het is een enorm gebied met diverse ecosystemen en klimaatcondities. We kunnen nu eindelijk precies zien wat er op de grond gebeurt.”

Een opmerkelijke bevinding is dat een warmer noordpoolgebied niet automatisch meer CO2 opslaat. Hoewel 49 procent van het gebied ‘groener’ wordt door langere groeiseizoenen en meer vegetatie, leidt dit maar in 12 procent van de gevallen tot meer CO2-opslag. De rest van het gebied stoot juist meer uit door onder meer ontdooiende permafrost. “De koolstofcyclus in het permafrostgebied begint echt te veranderen,” waarschuwt Virkkala. “Onze studie kan gezien worden als een alarmsignaal voor grotere veranderingen die nog komen.”

Seizoenseffecten
De dertigjarige meetreeks laat ook zien hoe de seizoenen veranderen. Waar de zomers meer CO2 opnemen door toegenomen plantengroei, neemt de uitstoot in de wintermaanden juist toe. Marguerite Mauritz van de Universiteit van Texas verklaart: “We zien dat langere groeiseizoenen en meer microbiële activiteit in de winter geleidelijk de koolstofbalans verschuiven.”

Deze bevindingen sluiten aan bij eerder onderzoek dat laat zien hoe de noordpool van karakter verandert. Waar het gebied eeuwenlang fungeerde als een soort natuurlijke diepvries voor CO2, dreigt het nu zijn eigen broeikasgassen vrij te geven. Het is als een koelkast die langzaam ontdooit, met mogelijk verstrekkende gevolgen voor het wereldwijde klimaat.

Een vicieuze cirkel van opwarming
Het noordpoolgebied warmt niet zomaar op; het warmt maar liefst drie keer sneller op dan de rest van de wereld. Dit komt door wat wetenschappers een ‘zelfversterkend effect’ noemen. Het werkt als volgt: sneeuw en ijs weerkaatsen van nature veel zonlicht, tot wel 80 procent. Maar als deze witte laag smelt, komt er donker land of water tevoorschijn. Deze donkere oppervlakken absorberen juist veel meer warmte; ze weerkaatsen maar 10 procent van het zonlicht.

De gevolgen zijn op sommige plaatsen al dramatisch zichtbaar. Bepaalde gebieden waren in recente winters tot wel 10 graden warmer dan normaal. Het is een beetje als een sneeuwbal die steeds sneller bergafwaarts rolt: hoe meer ijs smelt, hoe sneller de opwarming gaat, wat weer leidt tot meer smeltend ijs.

Deze snelle opwarming verklaart ook waarom het gebied steeds meer CO2 uitstoot in plaats van opslaat. De ontdooiende permafrost, toenemende bosbranden en veranderende seizoenen zijn allemaal symptomen van een gebied dat in snel tempo van karakter verandert. Het maakt duidelijk waarom wetenschappers zo bezorgd zijn over deze ‘hotspot’ van klimaatverandering.

 

Bronmateriaal

"Wildfires offset the increasing but spatially heterogeneous Arctic–boreal CO2 uptake" -
Afbeelding bovenaan dit artikel: Zhou Xian / Unsplash

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd