We zien ‘m het liefst elke dag: de zon. Maar wist je dat er een kant van de zon is die we nog nooit hebben gezien? Tot nu…
Elke foto die je tot op heden van de zon hebt gezien, is gemaakt vanuit een baan die zich ter hoogte van de evenaar van onze moederster bevindt. Het resultaat is dat we de zuidpool en noordpool van de zon nog nooit hebben gezien. Maar daar brengt een ruimtesonde van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA nu verandering in.
Pool
“Vandaag onthullen we de allereerste beelden van de pool van de zon,” vertelt Carole Mundell, wetenschappelijk directeur van ESA. “De zon is onze dichtstbijzijnde ster, bron van leven én een potentiële verstorende factor voor moderne systemen op aarde en in de ruimte. Het is daarom van groot belang dat we begrijpen hoe de zon werkt en leren om haar gedrag te voorspellen. Deze unieke, nieuwe beelden (…) markeren het begin van een nieuw tijdperk in het zonne-onderzoek.”
Solar Orbiter
De beelden zijn gemaakt door de Solar Orbiter. Deze sonde draaide enige tijd ter hoogte van de zonne-evenaar om de zon heen. Dat leverde al prachtige foto’s op, maar daarop waren de polen van de zon nooit te zien. Sterker nog: de polen van de zon hadden we tot voor kort nog nooit gezien. Want de aarde en alle planeten in ons zonnestelsel en alle sondes die de zon kunnen (of konden) fotograferen, draaien ter hoogte van de zonne-evenaar om onze moederster heen. We kijken dus altijd tegen de zijkant van de zon aan. Maar daar begint nu – eindelijk – verandering in te komen. Want de Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft onlangs de baan van de Solar Orbiter aangepast, waardoor deze zijn omloopvlak niet langer met de aarde – en alle andere planeten en zonneobservatoria – deelt en dus een geheel nieuw gezichtsveld heeft gekregen. En binnen dat gezichtsveld bevindt zich ook de nog niet eerder door mensen waargenomen zuidpool van de zon.
Nieuwe kennis
Het levert niet alleen unieke beelden op, maar op termijn hopelijk ook heel veel nieuwe kennis over onze zon. Door de polen van de zon te bestuderen, hopen onderzoekers bijvoorbeeld het magnetisch veld van de zon beter te gaan begrijpen. Onderzoek heeft reeds uitgewezen dat dit magnetisch veld zich grofweg elke 11 jaar omdraait, waarbij die omwenteling gepaard gaat met een piek in zonne-activiteit. Het is echter nog altijd lastig voor onderzoekers om nauwgezet te voorspellen wanneer de zon dit zogenoemde zonnemaximum bereikt en hoe krachtig het zal zijn. Op dit moment hebben we dat zonnemaximum net achter de rug. En wat de eerste beelden van de zuidpool van de zon direct onthullen, is dat het magnetisch veld er daar nog ronduit chaotisch aan toe is. Over vijf tot zes jaar zal de zon het zonneminimum bereiken en moet het magnetisch veld juist uitermate geordend zijn. Dat Solar Orbiter de zuidpool uitgerekend vanaf nu in het vizier heeft, komt dan ook goed uit; het biedt onderzoekers de kans om te volgen hoe dat chaotische magnetische veld de komende tijd transformeert.
Wetenschappers zijn in hun nopjes met de eerste waarnemingen van de zuidpool van de zon. En dit is nog maar het begin. Want het grootste deel van de dataset die de Solar Orbiter vanuit zijn nieuwe baan vergaard heeft, moet nog geanalyseerd worden. Bovendien zal de Solar Orbiter de komende jaren nog meer afstand nemen van het omloopvlak van waaruit we de zon al sinds mensenheugenis aanschouwen en gaandeweg een nóg beter beeld van de polen van de zon krijgen.
