Ontdekt DNA bevestigt dat het verhaal over het lichaam dat in de put werd gegooid om de belangrijkste waterbron van de lokale bevolking te vergiftigen, waar gebeurd is.
De Noorse Sverris Saga vertelt over het leven en de regeerperiode van koning Sverre Sigurdsson, die van 1177 tot 1202 aan de macht was. Een uitdaging bij deze verhalen is dat de saga zowel historische feiten als legendes bevat. Hoewel het zich richt op de echte koning Sverre en belangrijke gebeurtenissen uit zijn leven beschrijft, zijn er ook fictieve elementen in verwerkt. Maar nu hebben onderzoekers voor het eerst een persoon die in deze historische teksten wordt beschreven, daadwerkelijk gevonden.
De passage
De betreffende passage in de Sverris Saga beschrijft een militaire aanval in 1197. Tijdens deze aanval werd een lichaam in een put bij het Sverresborg-kasteel, net buiten Trondheim in centraal Noorwegen, gegooid, waarschijnlijk in een poging om de belangrijkste waterbron voor de lokale bevolking te vergiftigen. En nu hebben onderzoekers de noodlottige man weten te identificeren, zo schrijven ze in het vakblad iScience. “We kunnen nu op een objectievere manier bevestigen wat er werkelijk is gebeurd”, aldus onderzoeker Martin Rene Ellegaard.
De ‘well-man’
In 1938 werden er al botten ontdekt in de put bij kasteel Sverresborg. Maar onderzoekers konden toen niet veel meer doen dan een visuele analyse. Nu hebben radiokoolstofdatering en geavanceerde gensequencing-technologie het mogelijk gemaakt om een duidelijker beeld te krijgen van wie de ‘well-man’ was. Radiokoolstofdatering heeft bijvoorbeeld bevestigd dat het lichaam ongeveer 900 jaar oud is. Ook blijkt dat het lichaam toebehoorde aan een man die tussen de 30 en 40 jaar oud was op het moment van zijn dood.
Tand
De onderzoekers hebben ook monsters van een tand die uit het skelet van de well-man zijn gehaald, gebruikt om zijn genoom te sequencen. Met deze gegevens kon het team vaststellen dat hij waarschijnlijk blauwe ogen had en blond of lichtbruin haar. Bovendien komen zijn voorouders vermoedelijk uit het huidige Vest-Agder, het zuidelijkste graafschap van Noorwegen. Dankzij DNA-analyse hebben onderzoekers dus niet alleen het lichaam kunnen identificeren, maar ook waardevolle inzichten verkregen in de identiteit en afkomst van deze historische figuur.
Beperkingen
Helaas heeft de techniek ook zo zijn beperkingen. Het monster van het genoom van de well-man vereiste dat de buitenste laag van zijn tand werd verwijderd om te voorkomen dat deze verontreinigd werd door mensen die het in niet-steriele omstandigheden hadden aangeraakt, zoals tijdens de opgraving. De tand moest bovendien tot poeder worden gemalen. Hierdoor kan het monster niet meer voor verdere tests worden gebruikt. Onderzoekers konden ook geen gegevens verkrijgen over eventuele ziektekiemen die de well-man mogelijk bij zich had op het moment van zijn dood. “Het was een afweging tussen het verwijderen van oppervlakkige verontreiniging van de mensen die de tand hebben aangeraakt en het verwijderen van een aantal mogelijke ziektekiemen”, vertelt Ellegaard. “Er spelen veel ethische kwesties een rol. We moeten goed nadenken over de tests die we nu uitvoeren, omdat dit van invloed zal zijn op wat we in de toekomst nog kunnen doen.”
Het verhaal klopt (ongeveer)
Al met al hebben de onderzoekers nu in ieder geval wel kunnen bevestigen dat de well-man die in de 800 jaar oude Noorse saga wordt beschreven, echt heeft bestaan. “Dit is de eerste keer dat een persoon uit deze historische teksten echt is ontdekt”, zegt Michael Martin. Al plaatsen de onderzoekers ook wel een kleine kanttekening. “De tekst is niet helemaal juist”, stelt archeologe Anna Petersén. “Wat we hebben vastgesteld is dat de werkelijkheid veel gecompliceerder is dan wat er wordt beschreven.”
Andere historische personen
De onderzoekers geven aan dat ze ook graag monsters van andere historische personen willen onderzoeken. “Door heel Europa zijn er veel middeleeuwse en oude resten te vinden, en deze worden steeds vaker onderzocht met behulp van genomische technieken”, legt Martin uit. “De belangrijke Noorse heilige Olaf wordt gedacht ergens in de kathedraal van Trondheim te zijn begraven. Ik denk dat, als zijn overblijfselen uiteindelijk worden gevonden, er een poging zal worden gedaan om hem fysiek te beschrijven en zijn afstamming te traceren met genetische sequencing.”
De combinatie van technologische vooruitgang met traditionele archeologische methoden opent dus nieuwe mogelijkheden voor de toekomst, waardoor we meer kunnen leren over de mensen die ons verleden hebben gevormd.