In de coronapandemie waren veel mensen sceptisch over vaccins. Dat is nog steeds van invloed op de vaccinatiegraad in Israël en het Verenigd Koninkrijk. De groepsimmuniteit komt daardoor in gevaar.
Een internationaal onderzoek van de Bar-Ilan Universiteit toont aan dat de coronapandemie heeft bijgedragen aan een afgenomen vertrouwen in vaccinaties bij kinderen. Met als gevolg een heropleving van vermijdbare, levensbedreigende ziektes. Dat concluderen onderzoekers tijdens een van de ernstigste uitbraken van mazelen in Israël in decennia, met duizenden infecties en kindersterfte in het hele land.
Vaccinatiegraad VK
De onderzoekers, die hun studie publiceerden in het tijdschrift Vaccine, ondervroegen 2047 ouders met kinderen uit Israël en het Verenigd Koninkrijk. Die kinderen waren zowel voor als na de pandemie geboren. Hieruit bleek dat de vaccinatiegraad voor ziektes als mazelen, bof, rodehond, difterie, tetanus en kinkhoest sterk is gedaald.
De vaccinatiegraad van de BMR-vaccinatie, die bof, mazelen en rodehond moet voorkomen, daalde van 97,3% bij kinderen geboren voor de coronapandemie naar 93,7% bij kinderen die later geboren zijn.
Minder vaccinaties in Israël
In Israël was eenzelfde patroon te zien. Daar daalde het percentage van 94,3% naar 91,6%. In beide landen werden soortgelijke dalingen waargenomen voor het DTP-vaccin. Die wordt gegeven tegen difterie, tetanus en kinkhoest.
Opvallend was dat 5% van de ondervraagde ouders in het VK en 6,6% in Israël die al een ouder kind hadden voor de pandemie ervoor kozen om het jongere broertje of zusje na de pandemie niet alle vaccinaties te geven.
“Het onderzoek toont aan dat de coronapandemie een duidelijk effect heeft gehad op de houding en het gedrag van ouders ten opzichte van vaccinaties”, aldus professor Michael Edelstein, expert volksgezondheid en hoofdonderzoeker. “37% gaf aan dat hun vertrouwen in vaccinaties is afgenomen naar aanleiding van de pandemie, maar slechts 5% minder vaccinaties is al genoeg om een uitbraak te veroorzaken. Dat er minder kinderen gevaccineerd worden is ook zichtbaar bij groepen die zich eerder routinematig lieten vaccineren. Dat baart zorgen voor de toekomst.”
Sterfte onder kinderen
De effecten zijn zichtbaar in het dagelijks leven. In 2024 waren er in Engeland bijna 3000 kinderen met mazelen. Dit werd met laboratoriumonderzoek bevestigd. Dit was het hoogste aantal geregistreerde besmettingen sinds 2012. In Israël werd in 2024 ook een aanzienlijke stijging van het aantal besmettingen met mazelen gezien, met meer dan 1800 gemelde besmettingen in oktober en minstens acht sterfgevallen bij kinderen onder de 2,5 jaar. Deze kinderen waren allemaal ongevaccineerd, terwijl niet lang daarvoor mazelen bijna volledig was uitgeroeid in Israël.
Het onderzoek noemt angst voor bijwerkingen als belangrijkste reden voor de vaccinatietwijfel, een zorg die al bestond voor Covid-19, maar sindsdien is toegenomen.
92% van de ouders uit het VK en 63% van de ouders in Israël noemde dit als reden om vaccinatie te weigeren of uit te stellen.
Uit de gegevens bleek ook dat er verschillen zijn tussen bevolkingsgroepen. Zo daalde de vaccinatiegraad in Engeland harder onder ouders van Aziatische afkomst. In Israël werden juist grotere dalingen waargenomen onder ultraorthodoxe joden en de Arabische bevolking.
De onderzoekers benadrukken dat zelfs kleine dalingen in de vaccinatiegraad de groepsimmuniteit kunnen ondermijnen en dus kunnen leiden tot nieuwe uitbraken van besmettelijke ziektes.
Afname vertrouwen aanpakken
Ze waarschuwen dat als deze wereldwijde afname van vertrouwen niet wordt aangepakt door middel van duidelijke communicatie, voorlichting en initiatieven vanuit de samenleving, decennia aan vooruitgang in ziektepreventie verloren kan gaan.
Edelstein concludeert: “De gegevens wijzen erop dat de impact van de pandemie op het vertrouwen van het volk niet alleen tijdelijk of lokaal is, maar eerder een breed en diepgaand verschijnsel met wereldwijde gevolgen. Een gerichte aanpak is daarom nodig om het vertrouwen te herstellen en de bezorgdheid onder inwoners te verminderen om verdere daling te voorkomen.”
Situatie Nederland
In Nederland daalt de vaccinatiegraad ook al jaren. In Nederland is 88% van de kinderen gevaccineerd met BMR-, en de DTP-prik. Alhoewel gemiddeld veel Nederlanders positief denken over vaccinaties is het aantal gevaccineerde kinderen per wijk heel verschillend. In sommige wijken komt de vaccinatiegraad daardoor onder de 90% die nodig is om groepsimmuniteit te bereiken. Of de coronapandemie de aanleiding was voor ouders om hun kind niet te laten vaccineren is onbekend.
Vooral kinderen van Turkse en Marokkaanse Nederlanders, kinderen die de kinderopvang niet bezoeken en kinderen uit grote gezinnen worden vaker niet gevaccineerd. Kijk je naar het type onderwijs dan gaat dit vooral om kinderen op islamitische, orthodox-protestantse en antroposofische scholen.
