Onderzoekers hebben ontdekt dat de smelt van de ene ijsplaat een aangrenzende ijsplaat kan laten wegkwijnen. En op die manier wordt het ‘smeltvirus’ in feite constant doorgegeven.
Het Thwaites-ijsplateau is een drijvende en één van de grootste ijsplaten op West-Antarctica. De ijsplaat bevindt zich aan de voorzijde van de befaamde Thwaites-gletsjer, die niet voor niets ook wel de doomsday-gletsjer wordt genoemd (zie kader). De gletsjer trekt zich razendsnel terug en levert momenteel de grootste bijdrage aan de wereldwijde zeespiegelstijging van alle Antarctische gletsjers. In een nieuwe studie hebben onderzoekers sensoren onder het Thwaites-ijsplateau geplaatst, die in de afgelopen decennia tevens aanzienlijk is uitgedund en verzwakt. En dat leidt tot de ontdekking van een geheel nieuwe oorzaak van hoe Antarctische ijsplaten wegkwijnen.
De Thwaites-gletsjer bevindt zich zoals gezegd op West-Antarctica en is momenteel verantwoordelijk voor ongeveer 4 procent van de wereldwijde zeespiegelstijging. Als de gletsjer in zijn geheel zou smelten, zou deze de zeespiegel met 65 centimeter kunnen laten stijgen, waardoor miljoenen mensen die langs de kust wonen te maken zullen krijgen met extreme overstromingen. Onderzoekers houden de gletsjer nauwlettend in de gaten. Niet alleen vanwege de zeespiegelstijging die deze op eigen houtje zou kunnen realiseren, maar ook omdat de enorme gletsjer op dit moment omringende gletsjers afremt. Als Thwaites verdwijnt, zullen ook die gletsjers – samen goed voor een zeespiegelstijging van 2,4 meter als ze in hun geheel verdwijnen – sneller ijs gaan verliezen.
In januari 2020 boorden onderzoekers gaten in het ijs en installeerden sensoren om de temperatuur, het zoutgehalte en de oceaanstroming onder het Thwaites-ijsplateau te meten. En daaruit blijkt dat het water in de periode tussen januari 2020 en maart 2021 aanzienlijk is opgewarmd. Op basis van de waarnemingen vermoedt het team dat deze overtollige warmte niet lokaal kan zijn ontstaan, omdat ze geen sterke smelt zagen op de plekken waar de sensoren waren geïnstalleerd.
Herkomst
Om de herkomst van dit warme water te achterhalen, combineerden de onderzoekers de verzamelde gegevens met computersimulaties. En daaruit blijkt dat het water dat van de nabijgelegen Pine Island-ijsplaat wegstroomt, zich een weg baant naar regionen onder de Thwaites-ijsplaat. Kortom, het grootste deel van de opwarming gemeten onder de Thwaites-ijsplaat, is veroorzaakt door smeltwater, afkomstig van gletsjers van de Pine Island-ijsplaat.
Vermenging
Het probleem is dat het van gletsjers afkomstige smeltwater zich vermengt met zout water. Op die manier ontstaat er een drijvende waterlaag die warmer is dan de omringende wateren. Dit lichtere, warmere water zorgt er vervolgens voor dat de onderkant van de Thwaites-ijsplaat nog sneller wegkwijnt dan deze al doet. “We hebben in feite een heel nieuw proces ontdekt dat de stabiliteit van ijsplaten kan beïnvloeden,” zegt onderzoeker Tiago Dotto. “Het onthult de bijdrage van lokale oceaancirculaties.”
Besmettelijk
Het komt er eigenlijk op neer dat smelt enigszins besmettelijk is. “We wisten al dat circumpolair diep water een belangrijke veroorzaker is van smeltende ijsplaten,” licht Dotto toe. “Wat we echter in de nieuwe studie laten zien, is dat een grote hoeveelheid warm water, afkomstig van naburige, smeltende ijsplaten, in ondiepe lagen onder de ijsplaat kan worden afgeleverd. De smelt van de ene ijsplaat kan dus een aangrenzende ijsplaat ook weer laten smelten.” Dit creëert met name in de regio rond de Amundsenzee een penibele situatie. Dat komt omdat hier de ene ijsplaat pal naast de andere ligt. “Warmte kan hier gemakkelijk via plaatselijke oceaancirculatie de volgende ijsplaat bereiken,” aldus Dotto.
Gyre
Uit de studie blijkt ook dat een zogenaamde gyre (een ringvormige zeestroming), vlak naast het Thwaites-ijsplateau de hoeveelheid glaciaal smeltwater dat eronder stroomt, kan beïnvloeden. Als die gyre zwakker is – wat met name in de winter het geval is – kan meer warm water de gebieden onder de ijsplaat bereiken. “Gyres die mogelijk ook in andere regio’s rond Antarctica bestaan, kunnen er dus voor zorgen dat meer ijsplaten smelten,” legt Dotto uit. “Door de gyre ontstaan er eigenlijk langdurig warme omstandigheden, waardoor ijs smelt. Dit levert vervolgens weer een verdere bijdrage aan de wereldwijde zeespiegelstijging.”
De onderzoekers tonen aan dat Antarctische ijsplaten meer met elkaar in verbinding staan dan gedacht. Warm, met smeltwater verrijkt water kan de holtes van aangrenzende ijsplaten binnendringen en hier de onderkant aantasten. De bezorgdheid over de toekomst van Antarctica en meer specifiek over het het Thwaites-ijsplateau en -gletsjer, neemt hierdoor verder toe. De toekomst ziet er dan ook weinig rooskleurig uit. Onderzoekers zullen de ontwikkelingen op en onder de gletsjer op de voet blijven volgen. “Als Thwaites instort, zal het grootste deel van het ijs op West-Antarctica meegesleept worden,” zo voorspelde onderzoeker Ted Scambos al eerder. En dus is het van cruciaal belang om een duidelijker beeld te krijgen van hoe het Thwaites-ijsplateau en -gletsjer zich de komende decennia zullen gedragen.
