Mensen die minder dan zes uur per nacht slapen blijken na vaccinatie een stuk minder antistoffen aan te maken dan degenen die zeven uur of langer op één oor liggen.
Tijdens de coronapandemie lieten de meeste mensen zich tegen het rondwarende virus vaccineren. Toch betekende dit niet dat het coronavirus aan hen voorbijging; ook gevaccineerden kunnen corona krijgen en ziek worden. Waarom het vaccin bij de één beter werkt dan bij de ander, is een vraag die wetenschappers graag willen beantwoorden. En nu blijkt dat het aantal uur dat je slaapt weleens een belangrijke factor kan zijn.
Risicofactoren
Toen de coronapandemie toesloeg en vaccinatie wereldwijd hoog op de agenda kwam te staan, besloten onderzoekers Karine Spiegel en Eve van Cauter het effect van slaapduur op de vaccinrespons te bestuderen. “We zagen destijds onder gezonde volwassenen veel variabiliteit in de aanmaak van antistoffen op hetzelfde coronavaccin,” vertelt Van Cauter in een interview met Scientias.nl. “We weten dat een aantal verschillende zaken ertoe kunnen leiden dat er na vaccinatie minder antistoffen worden aangemaakt. Dit is bijvoorbeeld eerder het geval bij mannen, oudere of zwaardere mensen en mensen die roken of lijden aan een hoge bloeddruk.” Bekend is dat slaap heel belangrijk is voor de (geestelijke) gezondheid. En dus vroegen de onderzoekers zich af of ook slaap een mogelijke risicofactor zou kunnen zijn.
Voorgaande studies
Dat is niet eens zo’n heel gekke gedachte. “Al in 2002 vonden we bewijs dat mensen die minder dan vier uur per nacht sliepen gedurende vier dagen vóór en twee dagen na een griepvaccin, veel minder antistoffen aanmaakten,” vertelt Van Cauter. “De rol van onvoldoende slaap bij de werking van vaccins is in latere studies verder onderzocht. Helaas leidde dat tot enigszins tegenstrijdige resultaten, mogelijk als gevolg van relatief kleine steekproeven en methodologische verschillen.”
Nieuwe studie
Om de waarheid boven tafel te krijgen, kamde het team door de wetenschappelijke literatuur. Ze analyseerden uiteindelijk de resultaten van zeven studies waarin gevaccineerd was tegen verschillende virale infecties (namelijk influenza en hepatitis A en B). Vervolgens vergeleken ze de aanmaak van antistoffen van mensen met een ‘normale’ hoeveelheid slaap (tussen de zeven en de negen uur, zoals aanbevolen) met korte slapers, die minder dan zes uur per nacht sliepen. Ze vergeleken het effect vervolgens ook tussen mannen en vrouwen en tussen volwassenen ouder dan 65 jaar versus jongere volwassenen.
Vaccins werken beter na meer slaap
Uit de bevindingen blijkt – wederom – hoe belangrijk slaap is. Zo vonden de onderzoekers sterk bewijs dat minder dan zes uur slaap per nacht de immuunrespons op een vaccin sterk vermindert. Dit is vergelijkbaar met de natuurlijke afname van antistoffen die je na ongeveer twee maanden na vaccinatie in je lichaam hebt. Als je daarentegen genoeg uur hebt geslapen, helpt dit het immuunsysteem te reageren op een vaccin. Deze mensen beschikken dan ook over beduidend meer antistoffen. “Een goede nachtrust versterkt bovendien niet alleen de beschermingsduur van het vaccin, maar kan die ook verlengen,” concludeert Van Cauter.
Het betekent dat een vaccin dus beter werkt na een goede nachtrust. Maar waarom? Helaas moet Van Cauter ons het antwoord schuldig blijven. “De precieze mechanismen moeten nog worden afgebakend,” zegt ze desgevraagd. “Het is echter bekend dat onvoldoende slaap veel nadelige gevolgen heeft.”
Een goede nachtrust is heel belangrijk voor veel lichamelijke en cognitieve functies. Zo wordt onder andere de cardiovasculaire gezondheid, het immuunsysteem, het metabolisme, het geheugen, en de emotieregulatie beïnvloed door slaap. Ook het risico op de ziekte van Alzheimer of kanker wordt in verband gebracht met de slaapkwaliteit. Voor een betere gezondheid en een goed emotioneel welzijn is het de bedoeling dat mensen consequent voldoende slaap krijgen. Deskundigen adviseren dan ook om elke nacht zo’n zeven uur te slapen. Lukt dat niet, dan kan dat verstrekkende gevolgen hebben. Zo toonden wetenschappers al eerder aan dat je van onvoldoende slaap meer buikvet krijgt en dat mensen met slaapproblemen moeilijker nare ervaringen kunnen verwerken. Ook is onlangs bewezen dat als ouderen minder dan vijf uur per nacht slapen, de kans dat zij minstens twee chronische ziektes – zoals kanker, hartaandoeningen of diabetes – ontwikkelen, een stuk groter is.
Toen de onderzoekers mannen en vrouwen afzonderlijk analyseerden, ontdekten ze dat de resultaten vooral voor mannen bleken te gelden. Bij vrouwen was de impact van onvoldoende slaap op de aanmaak van antistoffen veel variabeler. Dit verschil is waarschijnlijk te wijten aan fluctuerende hormoonspiegels, zo vermoeden de onderzoekers. “We weten dat geslachtshormonen het immuunsysteem beïnvloeden,” zegt Spiegel. “Bij vrouwen wordt de immuniteit beïnvloed door de menstruatiecyclus, het gebruik van voorbehoedsmiddelen en de menopauze.” Het negatieve effect van onvoldoende slaap was bovendien ook groter voor volwassenen tussen de 18 en de 60 jaar dan voor ouderen die hun 65e verjaardag al hadden gevierd. Dit is overigens niet verrassend, zo stellen de onderzoekers. Dat komt omdat ouderen over het algemeen sowieso al minder slapen.
Goed nieuws
De bevindingen uit de studie zijn eigenlijk goed nieuws. De eerder genoemde risicofactoren voor de verminderde aanmaak van antistoffen (zoals manzijn, zwaarlijvigheid of ouder worden) zijn namelijk vrij lastig te veranderen. “Genoeg slaap is daarentegen wel iets dat je zelf in de hand hebt,” zegt Van Cauter. “En nu blijkt dat het ook nog eens de respons op een vaccin kan optimaliseren. Dit is met name relevant in de context van de coronapandemie.”
Controle
Wetende dat de duur van de slaap van invloed is op de werking van een vaccin betekent dat mensen dus een zekere mate van controle hebben over hun immuniteit, zo onderstrepen de onderzoekers. Wil je jezelf dus zo goed mogelijk beschermen tegen virussen, zorg dan in de eerste plaats voor een goede nachtrust. “Het is belangrijk dat je rond de tijd van je vaccinatie-afspraak genoeg geslapen hebt,” adviseert Van Cauter. “Dit is met name essentieel gedurende enkele dagen vóór en enkele dagen na dat je de prik hebt gekregen.”
De studie bewijst maar weer eens hoe belangrijk slaap is voor onze gezondheid. Al valt er nog genoeg over het nieuw ontdekte verband tussen slaap en de werking van vaccins te ontrafelen. “We willen graag de sekseverschillen begrijpen, welke nachten rond het tijdstip van vaccinatie het belangrijkst zijn en hoeveel slaap er precies nodig is,” zegt Spiegel. “We gaan de komende jaren miljoenen en miljoenen mensen vaccineren. En dit is een aspect dat kan helpen de bescherming te maximaliseren.”
