Astronomen hebben een exoplaneet ontdekt die rond Ster van Barnard cirkelt, een van de dichtstbijzijnde sterren buiten ons zonnestelsel.
De nieuwkomer, Barnard b gedoopt, is een bijzondere planeet. Met minstens de helft van de massa van Venus behoort hij tot de lichtste exoplaneten die we kennen. Maar ondanks zijn bescheiden formaat heeft Barnard b haast om zijn reis rond de moederster te voltooien: een ‘jaar’ duurt er slechts iets meer dan drie aardse dagen. De planeet bevindt zich bovendien twintig keer dichter bij zijn ster dan Mercurius bij onze zon, wat het er allesbehalve gezellig maakt. Met een oppervlaktetemperatuur van ongeveer 125 graden Celsius is de kans op een verfrissend buitje nihil. “Het is er te heet voor vloeibaar water aan het oppervlak”, legt Jonay González Hernández, mede-auteur van de studie die werd gepubliceerd in het vakblad Astronomy & Astrophysics, uit. Dromen van een tweede aarde kunnen we dus vergeten, maar de ontdekking is toch van groot belang voor ons begrip van planetaire systemen.
Vijf jaar lange zoektocht
Barnard b was niet makkelijk te vinden. Een team van sterrenkundigen speurde vijf jaar lang de hemel af met de Very Large Telescope (VLT) in Chili. Uiteindelijk werd de planeet, die rond de Ster van Barnard draait, dan toch ontdekt. De Ster van Barnard is een rode dwergster en een van de dichtstbijzijnde sterren van de zon, gelegen op ongeveer 6 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Ophiuchus (de Slangendrager). Het is de op één na dichtstbijzijnde ster na het systeem Alpha Centauri, dat uit drie sterren bestaat. Hoewel de Ster van Barnard zelf zwak is en niet met het blote oog zichtbaar, is hij belangrijk in de astronomie vanwege zijn nabijheid. De ster is al lang een favoriet doelwit in de zoektocht naar exoplaneten. Als rode dwerg is ze koeler en kleiner dan onze zon, waardoor planeten er gemakkelijker te vinden zijn. In 2018 leek er al een aanwijzing voor een exoplaneet rond deze ster, maar die vondst kon toen niet worden bevestigd.
Mogelijk nog drie andere planeten
De ontdekking van Barnard b werd deze keer wel bevestigd. Het werd mogelijk gemaakt door ESPRESSO, een uiterst nauwkeurig instrument van de VLT dat de minuscule wiebel van sterren kan meten. Deze wiebel wordt veroorzaakt door de zwaartekracht van de planeten die eromheen draaien. Het is alsof je een enorme discobal ziet bewegen door het gewicht van een mug die er met een touwtje aan trekt. Het verhaal stopt echter niet bij Barnard b. De onderzoekers hebben met ESPRESSO aanwijzingen gevonden voor nog eens drie mogelijke planeten rond dezelfde ster. “We moeten deze ster blijven observeren om de andere kandidaat-signalen te bevestigen”, zegt mede-auteur Alejandro Suárez Mascareño. “De ontdekking van deze planeet, samen met andere eerdere ontdekkingen zoals Proxima b en d, laat zien dat onze kosmische achtertuin vol zit met planeten met een lage massa”, klinkt het.
Kleine planeten zijn moeilijk te vinden
Tot nu toe vonden wetenschappers vooral grote exoplaneten, zoals gasreuzen vergelijkbaar met Jupiter of zelfs nog groter. Dit komt omdat de technologie die we gebruiken gevoeliger is voor massieve planeten die dichtbij hun sterren staan. Grote exoplaneten veroorzaken meer meetbare verstoringen in het licht of de beweging van hun ster, waardoor ze makkelijker te detecteren zijn. Kleinere aardachtige planeten hebben een veel subtielere invloed, wat het tot nu toe moeilijker maakte om ze met de huidige instrumenten op te sporen.
Maar de toekomst belooft nieuwe ontdekkingen. De Extremely Large Telescope (ELT) in Chili, die momenteel wordt gebouwd, zal de zoektocht naar kleinere, rotsachtige planeten eenvoudiger maken. Het ANDES-instrument van de ELT zal wetenschappers helpen om dergelijke planeten te ontdekken in de bewoonbare zones rond sterren op grotere afstand. En dan zal misschien blijken dat ons eigen zonnestelsel misschien toch niet zo heel speciaal is.
