Maak kennis met Homo bodensis.
Onze eigen menselijke evolutie is op z’n zachtst gezegd best ingewikkeld. Ondertussen wordt bijvoorbeeld steeds duidelijker dat mensachtigen zich niet na elkaar opvolgden, maar juist naast elkaar leefden. Ook bestonden er waarschijnlijk heel veel verschillende mensensoorten. Hoe dit precies in elkaar steekt is nog altijd een groot mysterie. Maar in die warboel proberen onderzoekers nu toch orde te scheppen. En wel met de naamgeving van een nieuwe menselijke voorouder.
Midden-Pleistoceen
In de studie bogen onderzoekers zich over al bekende menselijke fossielen opgegraven in Afrika en Eurazië die dateren van ongeveer 774.000 tot 129.000 jaar geleden; een periode die het Midden-Pleistoceen wordt genoemd. Wetenschappers vermoeden dat de moderne mens in deze tijd in Afrika ontstond, terwijl onze naast verwant, de Neanderthaler, zich over Europa verspreidde. Veel over dit belangrijke hoofdstuk in de menselijke evolutie wordt echter slecht begrepen. Paleoantropologen noemen dit deel van de geschiedenis dan ook wel ‘de warboel in het midden’.
Twee mensensoorten
Menselijke fossielen, gevonden in Afrika en Eurazië die uit het Midden-Pleistoceen stammen, werden tot nu toe vaak toegewezen aan twee verschillende mensensoorten: Homo heidelbergensis of Homo rhodesiensis. Beide soorten droegen echter vaak meerdere, en tegenstrijdige definities. “Praten over de menselijke evolutie gedurende deze periode werd onmogelijk vanwege het gebrek aan de juiste terminologie die de menselijke geografische variatie erkent,” zegt onderzoeksleider Mirjana Roksandic.
Verwarring
Om het nog erger te maken heeft recent DNA-onderzoek aangetoond dat sommige Europese fossielen die aan H. heidelbergensis waren toegeschreven, in werkelijkheid van vroege Neanderthalers waren, waardoor de naam eigenlijk overbodig werd. Evenzo suggereren recente analyses van veel fossielen uit Oost-Azië nu dat ze ook niet langer H. heidelbergensis zouden moeten heten. En om het verhaal nóg ingewikkelder te maken: Afrikaanse fossielen uit dezelfde periode werden soms zowel H. heidelbergensis als H. rhodesiensis genoemd. H. rhodesiensis is echter slecht gedefinieerd en de naam is nooit algemeen aanvaard. Kortom, al deze zaken maken de toch al slecht begrepen kwestie van onze menselijke evolutie, nog een tikkie ingewikkelder.
Homo bodensis
Met de aankondiging van Homo bodensis hopen de onderzoekers nu wat duidelijkheid te scheppen. Deze mensachtige zou namelijk veel fossielen omvatten die eerder werden geïdentificeerd als H. heidelbergensis of H. rhodesiensis. Het betekent dat veel van de menselijke fossielen uit Afrika en het oostelijke, Middellandse Zeegebied, aan Homo bodensis zullen worden toegeschreven. Menselijke fossielen gevonden in Europa, zullen opnieuw worden geclassificeerd en waarschijnlijk toegekend worden aan Neanderthalers.
De onderzoekers suggereren dat H. Bodensis een directe menselijke voorouder van ons was. Zijn naam is afgeleid van een 600.000 jaar oude schedel, gevonden in Bodo D’ar, Ethiopië.
Orde in chaos
De onderzoekers hopen dat deze nieuwe naam voor een hoofdrolspeler in een nog slecht begrepen, maar belangrijk hoofdstuk in onze evolutie, orde in de chaos schept. “De termen moeten duidelijk zijn in de wetenschap, om zo de communicatie te vergemakkelijken,” zegt onderzoeker Predrag Radović. De introductie van H. bodensis is dan ook bedoeld om de ‘knoop door te hakken’ en wetenschappers in staat te stellen beter te communiceren over deze belangrijke tijd in de menselijke evolutie.
Dat er nu een nieuw naam is voorgesteld, is overigens best controversieel. “De Internationale Commissie voor Zoölogische Nomenclatuur (de organisatie die zich inzet voor het bereiken van stabiliteit en zin in de wetenschappelijke naamgeving van dieren, red.) staat naamswijzigingen eigenlijk alleen toe onder zeer strikte, gedefinieerde regels,” aldus Roksandic. “Maar wij hebben er alle vertrouwen in dat de naam lang zal blijven bestaan. Als ook andere onderzoekers hem gaan gebruiken, zal hij weten te overleven.”
