Nieuwe epidemie tovert slachtoffers in een paar dagen om tot skeletten

Het (enige) goede nieuws is dat de epidemie niet onder mensen, maar op de zeebodem woedt. Daar heeft de nog niet officieel geïdentificeerde ziekteverwekker het voorzien op zee-egels. En die zee-egels lijken compleet weerloos; zelfs de gezondste exemplaren worden door de ziekteverwekker in twee dagen tijd van al hun weefsels ontdaan, waarna slechts een dood karkas overblijft.

Op dit moment slaat de epidemie ongenadig hard toe in de Middellandse Zee, zo schrijven onderzoekers in een nieuwe studie. Daar leggen zee-egels behorende tot de soort Diadema setosum en masse het loodje. “Het is een snelle en gewelddadige dood,” vertelt onderzoeker Omri Bronstein. “Binnen twee dagen verandert een gezonde zee-egel in een skelet dat enorm veel weefsel is verloren.”

Problemen in de Middellandse Zee
Eigenlijk waren Bronstein en collega’s helemaal niet van plan om een gewelddadige epidemie te beschrijven. In plaats daarvan deden ze in het oosten van de Middellandse Zee onderzoek naar Diadema setosum, een zee-egelsoort die vrij recentelijk vanuit zijn oorspronkelijke leefgebied – de Rode Zee – erin geslaagd is om de Middellandse Zee binnen te dringen. Daar leek de invasieve soort het in eerste instantie niet zo goed te doen; nadat deze in 2006 voor het eerst voor de kust van Turkije wordt aangetroffen, blijven de populaties lang klein en slechts mondjesmaat in de Middellandse Zee opduiken. Maar dat verandert na 2018. Populaties groeien exponentieel. Bronstein en collega’s stuitten voor de kust van Griekenland en Turkije zelfs op duizenden of zelfs tienduizenden zee-egels tellende populaties en haasten zich om een rapport te schrijven over de opkomst van de invasieve soort in het mediterrane gebied. Maar de inkt is nog niet droog of ze horen de eerste verhalen over massale sterfte onder de zee-egels, voornamelijk voor de kust van Griekenland en Turkije.

Zorgwekkend
“Je zou kunnen zeggen dat de extinctie van een invasieve soort niet erg is,” aldus Bronstein. “Maar het is goed om je bewust te zijn van twee risico’s. Ten eerste weten we niet hoe deze mortaliteit en de veroorzaker ervan inheemse soorten in de Middellandse Zee beïnvloedt. En ten tweede, en dat is nog veel zorgwekkender, kan de geringe afstand tussen het oostelijke deel van de Middellandse Zee en de Rode Zee ervoor zorgen dat de ziekteverwekker ook snel zijn weg weet te vinden naar de inheemse populaties (D. setosum, red.) in de Rode Zee.”

Ingehaald
Voor dat laatste waarschuwen Bronstein en collega’s ook expliciet in hun vorige week verschenen studie. Maar dat onderzoek is reeds door de actualiteit ingehaald, zo moeten ze concluderen. Want ook in de Golf van Akaba, een zee-arm van de Rode Zee, gaan zee-egels behorende tot de soort D. setosum nu massaal dood. Zo moet inmiddels de volledige populatie zwarte zee-egels nabij Akaba – de grootste aan de Golf van Akaba gelegen stad – als verloren worden beschouwd; de populatie is in een paar maanden tijd compleet weggevaagd.

Epidemie
“Eerst dachten we dat het te maken had met vervuiling of vergiftiging of lokaal weggelekte chemicaliën, afkomstig van de industrie of hotels gelegen aan het noordelijke deel van de Golf van Akaba,” vertelt Bronstein. “Maar we realiseerden ons al snel dat dit geen lokaal incident is.” Want ook op andere plekken in de golf gaan zee-egels dood en zelfs vanuit Jordanië, Egypte en Saoedi-Arabië komen nu berichten van massale sterfte onder zee-egels. “Alles wijst op een zich snel verspreidende epidemie.” En die epidemie blijkt overigens niet alleen onder in het wild levende zee-egels toe te slaan. Zo blijken zelfs zee-egels die voor onderzoeksdoeleinden in aquaria van universiteiten worden gehouden aan de ziekte ten prooi te vallen. “Waarschijnlijk doordat de ziekteverwekker via het pompsysteem binnen is gedrongen.”

Implicaties
Dat ook in de Rode Zee nu zee-egels aan de ziekteverwekker ten prooi vallen, is zeer zorgwekkend. Want zee-egels in het algemeen, maar D. setosum in het bijzonder, zijn cruciaal voor het welzijn van koraalriffen, zoals we die onder meer in de Rode Zee en Golf van Akaba vinden. “De zee-egels eten algen,” vertelt Bronstein. En ze voorkomen zo dat algen zich ongecontroleerd kunnen vermeerderen en het zonlicht dat koraal zo hard nodig heeft, tegenhouden. “Helaas komen deze zee-egels nu niet langer voor in de Golf van Akaba. Ook verdwijnen ze snel uit constant groter wordende delen van de zuidelijker gelegen Rode Zee.”

Dodelijk en snel
Want zo hard gaat het. “Wat deze zee-egels ook doodt, het verspreidt zich en het verspreidt zich snel. En het is dodelijk. Zelfs gezonde, functionerende zee-egels veranderen in 48 uur tijd van een levend individu in een dood karkas. En in alle gebieden die geïnfecteerd zijn, komt deze zee-egelsoort ook niet meer voor.”

Parasiet
De veroorzaker van al deze ellende is hoogstwaarschijnlijk een parasiet, zo stellen de onderzoekers. Want wat nu in het oosten van de Middellandse Zee – en inmiddels dus ook in de Rode Zee – gebeurt, herinnert de wetenschappers namelijk sterk aan iets soortgelijks dat zich in de jaren tachtig in het Caribisch gebied voltrok. Ook daar legden zee-egels in korte tijd massaal het loodje. En dat had grote gevolgen voor het koraal waarin deze zee-egels een belangrijke rol speelden, zo vertelt Bronstein. “Zodra de zee-egels verdwenen, konden de algen zich ongecontroleerd vermenigvuldigen,” vertelt Bronstein. En dat gebeurde. “De algen voorkwamen dat zonlicht het koraal bereikte en het volledige koraal veranderde onomkeerbaar – van een koraalrif in een algenveld.”

Herkansing
Helaas hadden onderzoekers in de jaren tachtig van de vorige eeuw niet de middelen om de ziekteverwekker te identificeren. Maar vorig jaar kregen ze een herkansing; de ziekte sloeg opnieuw toe in het Caribisch gebied. En ditmaal lukte het – met moderne technologieën – wél om de boosdoener te identificeren. Het bleek te gaan om een parasiet. Het ziektebeeld dat onderzoekers nu in de Golf van Akaba, maar ook in het oosten van de Middellandse Zee zien, is identiek aan het ziektebeeld in het Caribisch gebied. Vandaar dat ze er vrij zeker van zijn dat de massale sterfte van zee-egels ook daar het werk is van de parasiet die in het Caribisch gebied al zo’n grote schade heeft aangericht.

Ernstige situatie
“We moeten goed begrijpen hoe ernstig de situatie is,” vindt Bronstein. Hij benadrukt nogmaals dat zee-egels in een verbijsterend hoog tempo aan de ziekte ten prooi vallen. En het deel van de Rode Zee waarin de ziekteverwekker reeds actief is, is veel groter dan het deel van de Middellandse Zee waarin zee-egels door toedoen van de parasiet het loodje leggen. “Ondertussen is er ook nog veel wat we niet weten,” vertelt Bronstein. “Waaraan gaan de zee-egels nu precies dood? Is het de Caribische ziekteverwekker of speelt er iets anders? Wat we wel weten, is dat de ziekteverwekker zich duidelijk via het water verspreidt en we voorspellen dan ook dat het niet lang meer zal duren voor de gehele populatie van deze zee-egels in zowel de Middellandse- als de Rode Zee ziek zal worden en zal sterven.”

Ingrijpen is noodzakelijk, zo vindt Bronstein. Maar onze opties zijn beperkt. “We hebben niet – zoals tijdens de COVID-19-epidemie – de beschikking over vaccinaties of behandelmethoden voor de zee-egels.” Bronstein ziet dan eigenlijk ook maar één optie: redden wat er te redden valt. Heel concreet stelt hij dan ook voor om zo snel mogelijk gezonde D. setosum op te vissen en veilig te stellen, zodat hiermee eventueel nieuwe populaties kunnen worden gecreëerd. “Als het nodig is, kunnen we de zee-egels dan opnieuw uitzetten in de natuur (…) Het zal niet gemakkelijk zijn, maar het is absoluut noodzakelijk als we ons ervan willen verzekeren dat deze unieke soort – die zo belangrijk is voor de toekomst van koraalriffen – het overleeft.”

Bronmateriaal

"Within just a few months a deadly epidemic killed all the black sea urchins in the Gulf of Eilat - a great threat to the coral reef in Eilat" - Tel Aviv University
Afbeelding bovenaan dit artikel: Placebo365 from Getty Images (via Canva Pro)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd