Landen moeten hun klimaatbeloften flink aanscherpen en direct actie ondernemen, want dan is de 1,5 graden Celsius-doelstelling technisch gezien nog steeds haalbaar.
Vlak voor de VN-Klimaatconferentie in Azerbeidzjan heeft de VN zijn jaarlijkse Emissiekloofrapport gepresenteerd. Dit rapport laat jaarlijks zien hoe groot de kloof is tussen de huidige uitstoot en de nodige reducties om de opwarming te beperken tot 1,5 graden Celsius. “Het nieuwe rapport is duidelijk: we spelen met vuur”, zegt António Guterres, secretaris-generaal van de VN, in een videoboodschap over het rapport. “Er kan niet langer gespeeld worden met tijd.”
Goed nieuws
Het goede nieuws is dat het technisch gezien nog altijd mogelijk is om het doel van 1,5 graden Celsius te bereiken. Maar dat kan alleen als de G20-landen een grootschalige wereldwijde inspanning leveren om alle broeikasgasemissies meteen te verminderen. Zo laat het rapport zien dat er in 2030 technisch gezien tot 31 gigaton CO2-equivalent kan worden bespaard – dat is ongeveer 52 procent van de uitstoot in 2023 – en 41 gigaton in 2035. Deze reducties zouden de kloof naar 1,5 graden Celsius in beide jaren kunnen dichten.
Acties
Hoe we dit moeten doen? Een grotere inzet van zonne- en windenergie kan in 2030 tot 27 procent en in 2035 tot 38 procent van de totale besparingsmogelijkheden opleveren. Acties gericht op het beheer van bossen kunnen in beide jaren ongeveer 20 procent van het potentieel bijdragen. Daarnaast zijn er ook andere effectieve opties, zoals maatregelen voor energie-efficiëntie, elektrificatie en het overschakelen naar andere brandstoffen in de sectoren gebouwen, transport en industrie. Dit vraagt echter om een ongekende internationale inzet en een benadering die alle overheidsniveaus omvat. Dit moet gericht zijn op maatregelen die zowel de sociaaleconomische als de milieuwinst maximaliseren en de nadelen tot een minimum beperken.
Temperatuurstijging van 3,1 graden Celsius
Als we echter doorgaan met het huidige beleid, dan zal de temperatuur met maar liefst 3,1 graden Celsius stijgen. De huidige beloftes voor 2030 worden in ieder geval niet nagekomen. En zelfs als dat wel gebeurt, zal de temperatuurstijging nog steeds tussen de 2,6 en 2,8 graden Celsius liggen. “Landen moeten samen beloven om de jaarlijkse broeikasgasemissies tegen 2030 met 42 procent en tegen 2035 met 57 procent te verlagen”, zo stelt het rapport. “Ze moeten deze beloftes ook snel in de praktijk brengen; anders kan het doel van 1,5 graden Celsius uit het Parijse Klimaatakkoord binnen enkele jaren niet meer haalbaar zijn.”
2 graden Celsius
Het rapport bekijkt ook wat nodig is om de opwarming onder de 2 graden Celsius te houden. Voor deze route moeten de emissies met 28 procent verminderen tegen 2030 en met 37 procent ten opzichte van de niveaus van 2019 tegen 2035. “We hebben een wereldwijde inzet nodig zoals we die nog nooit eerder hebben meegemaakt – te beginnen nu, vóór de volgende ronde van klimaatbeloften”, zegt Inger Andersen, uitvoerend directeur van het Milieuprogramma van de VN (UNEP). “Anders zal het doel van 1,5 graden Celsius snel onbereikbaar worden, en zal het doel van ‘onder de 2 graden Celsius’ in levensgevaar komen.”
G20-landen
De G20-landen, die verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de totale uitstoot, moeten volgens het rapport de meeste inspanningen leveren. Toch is deze groep nog steeds niet op weg om zelfs de huidige plannen te halen. De grootste uitstoters zouden volgens het rapport dan ook nu het initiatief moeten nemen en hun actie en ambitie in de nieuwe toezeggingen aanzienlijk vergroten. “Zelfs als de wereld de grens van 1,5 graden Celsius overschrijdt – en de kans dat dit gebeurt groeit elke dag – moeten we blijven streven naar een duurzame, welvarende wereld met netto-nul emissies”, stelt Inger. “Elke fractie van een graad die we kunnen vermijden, maakt een verschil in termen van geredde levens, beschermde economieën, vermeden schade, behouden biodiversiteit en de mogelijkheid om snel weer onder die temperatuurgrens te komen.”
Gevolgen zijn merkbaar
Het rapport wijst ook op de gevolgen van vertraagde actie. De benodigde verminderingen zijn gebaseerd op de niveaus van 2019, maar de broeikasgasemissies zijn sindsdien gestegen tot een recordhoogte van 57,1 gigaton CO2-equivalent in 2023. Hoewel dit slechts een kleine impact heeft op de totale benodigde reducties van 2019 tot 2030, betekent de vertraagde actie dat er tot 2035 elk jaar 7,5 procent van de emissies moet worden verminderd om het doel van 1,5 graden Celsius te behalen, en 4 procent voor het doel van 2 graden Celsius. De benodigde jaarlijkse reducties zullen groter worden naarmate de vertraging langer aanhoudt. “De emissiekloof is geen abstract begrip”, benadrukt Guterres. “Er is een duidelijke link tussen stijgende emissies en steeds vaker voorkomende en ernstigere klimaatrampen. Mensen over de hele wereld betalen daar een hoge prijs voor. Recordemissies zorgen voor recordhoge zeetemperaturen, die leiden tot enorme orkanen; extreme hitte verandert bossen in brandbare gebieden en steden in sauna’s; en overvloedige regenval resulteert in ‘bijbelse’ overstromingen.”
Het nieuwe VN-rapport is een dringende oproep aan landen om de komende klimaatconferentie aan te grijpen om nu actie te ondernemen en de beloftes om te zetten in concrete maatregelen die onze planeet en toekomstige generaties beschermen. “Ik doe een oproep aan elke natie: geen loze beloften meer”, aldus Inger. “Gebruik de aankomende COP29-vergaderingen in Bakoe, Azerbeidzjan, om nu de actie te intensiveren, de basis te leggen voor sterkere plannen, en zet daarna alles op alles om op koers te blijven voor 1,5 graden Celsius.”
