2024 was het heetste jaar ooit gemeten en waarschijnlijk zelfs het warmste rondje om de zon in 125.000 jaar. Toch is het nog niet te laat om de ergste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen, stellen wetenschappers in een nieuw klimaatrapport.
We verbruiken veel meer grondstoffen dan de planeet kan aanvullen. Earth Overshoot Day viel voor 2024 op 1 augustus. Voor Nederland was de Dutch Overshoot Day vorig jaar zelfs al op 1 april (geen grap). Na drie maanden hadden we met z’n allen het Nederlandse deel van de ecologische voetafdruk er dus al doorheen gejakkerd. Dit betekent dat als iedereen ter wereld zou leven zoals Nederlanders, we vier aardbollen nodig hebben om in onze behoefte te voorzien.
Rode vlaggen alom
En volgens een nieuw rapport van een internationaal onderzoeksteam onder leiding van de Oregon State University wordt het alleen maar erger: maar liefst 22 van de 34 zogeheten vitale signalen van de aarde staan diep in het rood. Denk aan de CO2-concentratie in de atmosfeer die een kritiek punt bereikt en het recordverlies aan ijs op de polen. “Zonder een effectieve strategie krijgen we binnen de kortste keren te maken met escalerende risico’s die samenlevingen overal ter wereld zullen ontwrichten”, vreest onderzoeksleider William Ripple. “Kortom: we bewandelen een levensgevaarlijk pad richting door het klimaat veroorzaakte chaos.”
Maar Ripple geeft de hoop nog niet op: “Het is nog niet te laat om de schade te beperken, zelfs als we het temperatuurdoel van het klimaatakkoord van Parijs niet helemaal halen.” Maar dan moeten we wel nú ingrijpen. Dat betekent alles op alles zetten wat betreft het versneld afbouwen van fossiele brandstoffen, het beschermen van ecosystemen en het hervormen van voedselsystemen.
“Er is geen tijd te verliezen. Effectieve klimaatmaatregelen en verregaande aanpassingsstrategieën zijn dringend nodig, liever vandaag dan morgen”, zegt Ripple. “We moeten klimaatbestendigheid opnemen in ons binnenland-, buitenland- en defensiebeleid. Daarbij is het wel belangrijk om oog te hebben voor een sociaal rechtvaardige afbouw van fossiele brandstoffen.”
De cijfers uit het rapport zijn ronduit alarmerend: nooit was het verbruik van fossiele energie zo groot als in 2024. Het verbruik ligt maar liefst 31 keer hoger dan dat van wind- en zonne-energie bij elkaar. De oceanen warmen sneller op dan ooit en verliezen in recordtempo zuurstof. De Europese Unie beleefde in 2025 de ergste bosbrandzomer ooit, meer dan 1 miljoen hectare is afgebrand. Overstromingen in Texas eisten minstens 135 levens, terwijl de bosbranden rond Los Angeles voor meer dan 250 miljard dollar schade zorgden.
De aarde verandert sneller dan ooit
De opwarming van de aarde lijkt te versnellen door de afnemende weerkaatsing van zonlicht op heldere oppervlakken zoals verse sneeuw en ijs (ook wel het albedo-effect genoemd), minder afkoelende aerosolen (kleine vervuilende deeltjes in de atmosfeer die zonlicht weerkaatsen of verstrooien, waardoor het aardoppervlak afkoelt) en sterke wolkeneffecten. Toch is het niet alleen maar kommer en kwel. Het klimaatrapport biedt ook perspectief. Bezorgde burgers zijn in staat om maatschappelijke veranderingen in gang te zetten en te versnellen. Klimaatwetenschappers wijzen op massale, vreedzame klimaatbewegingen die als sociale kantelpunten de geschiedenisboeken in kunnen gaan.
Onderzoeker Christopher Wolf legt uit: “De mensheid verkeert in een toestand van ecologische overschrijding. Bevolking, vleesconsumptie en economische groei bereiken recordniveaus, met elke week 1,3 miljoen mensen en een half miljoen vee erbij.” Dit is onmogelijk vol te houden. De oplossing ligt in eerlijke, structurele hervormingen, vooral gericht op het verminderen van overconsumptie door de rijkste bevolkingsgroepen.
Enkele seconden voor twaalf
Elke tiende graad minder opwarming maakt een significant verschil, benadrukken de onderzoekers. Minder opwarming betekent minder hittegolven, minder natuurrampen en minder voedselonzekerheid. Het is allemaal nog haalbaar, maar de tijd dringt.
Ripple sluit af met een duidelijke boodschap: “Er liggen allemaal klimaatmaatregelen op tafel die bewezen werken. Ze zijn kosteneffectief en dringend nodig. We kunnen de opwarming nog indammen als we moedig en snel handelen. Maar we hebben niet veel tijd meer over. Als we nu geen actie ondernemen, dan zijn de mogelijkheden echt uitgeput.”
