Als het om bemande vluchten naar Mars gaat, blijven de problemen zich opstapelen. Zo onthult nieuw onderzoek dat ook het stof op de planeet ziekmakend kan zijn.
Dat schrijven Amerikaanse onderzoekers in het blad GeoHealth. Ze baseren zich op data van Marsrovers – robots die op Mars hebben rondgereden of rondrijden. Ook bestudeerden de wetenschappers voor hun onderzoek Marsmeteorieten, om zo een beter beeld te krijgen van de samenstelling van het stof op Mars.
Gevaarlijke chemicaliën
Heel opbeurend zijn de bevindingen niet. Want in het stof stuitten de onderzoekers op verschillende chemicaliën die gevaarlijk kunnen zijn wanneer mensen ze inademen. Het gaat dan bijvoorbeeld om mineralen die rijk zijn aan silicaten en ijzeroxiden en metalen zoals beryllium en arseen. Ook de aanwezigheid van perchloraat baart de onderzoekers zorgen.
Kleine hoeveelheden
Het moet worden opgemerkt dat voor deze potentieel gevaarlijke chemicaliën geldt dat ze in de meeste gevallen slechts in kleine concentraties in het Marsstof aanwezig zijn. Het is dan ook niet zo dat toekomstige astronauten zodra ze voet op Mars zetten ziek worden. Maar langdurige blootstelling aan het Marsstof kan zeker tot gezondheidsproblemen gaan leiden, zo stellen de onderzoekers.
Kleine stofdeeltjes
Dat heeft vooral te maken met de omvang van het Marsstof. Naar schatting zijn stofdeeltjes op Mars gemiddeld slechts 3 micrometer groot. En daarmee zijn ze te klein om door het slijm in onze longen naar buiten te worden gewerkt. “Dus nadat je Marsstof inademt, blijft een groot deel ervan mogelijk in onze longen hangen, om vervolgens in de bloedbaan te worden opgenomen,” legt onderzoeker Justin Wang uit.
De gezondheidsproblemen
En wat gebeurt er dan precies? Van sommige chemicaliën weten de onderzoekers dat niet zo goed. Neem bijvoorbeeld perchloraten; die zijn goed vertegenwoordigd in Marsstof, maar komen hier op aarde niet zo veel voor. En dus blijft het een beetje gissen wat ze met de menselijke gezondheid doen. Maar er zijn voorzichtige aanwijzingen dat perchloraten de werking van de schildklier kunnen aantasten en zo bijvoorbeeld kunnen leiden tot ernstige bloedarmoede. En daarvoor hoeven de astronauten niet eens heel veel stof in te ademen; zelfs het inademen van enkele milligrammen aan perchloraten is al gevaarlijk. Maar ook in de longen zelf kan het Marsstof schade aanrichten; zo kunnen bepaalde chemicaliën mogelijk leiden tot silicose, een vorm van stoflong. Hierbij ontstaat littekenweefsel in de longen, waardoor het lastiger wordt om adem te halen. Een behandeling is er niet.
Hindernis
En daarmee lijken onderzoekers – opnieuw (zie kader) – een serieuze hindernis te hebben gevonden op weg naar bemande missies naar Mars. Want dat de eerste Marsreizigers langdurig aan Marsttof worden blootgesteld, is vrijwel zeker. Ten eerste, omdat ze vermoedelijk lange tijd op Mars zullen verblijven. Een reis naar Mars duurt namelijk al snel zo’n negen maanden, dus dan ga je ook niet na een weekendje weer huiswaarts. Sterker nog; de eerste astronauten kunnen weleens tekenen voor een anderhalf jaar durend verblijf op de rode planeet. Ten tweede is langdurige blootstelling aan Marsstof voor die astronauten waarschijnlijk onvermijdelijk, omdat dat stof letterlijk overal is. Een groot deel van Mars is namelijk bedekt met een dikke stoflaag. En tijdens de beruchte stofstormen kan dat stof ook zomaar flink worden opgezwiept en zelfs het complete Marsoppervlak aan het zicht onttrekken. “Wij denken dat er op de grotere vulkanen wel 10 meter stof kan liggen,” vertelt onderzoeker Brian Hynek. “Als je daar een ruimtevaartuig laat landen, zak je gewoon weg in het stof.” En ook als je tijdens de landing niet in stof verdrinkt, krijg je er toch al snel genoeg mee te maken. Bijvoorbeeld als er een stofstorm opsteekt of als het stof tijdens een wandeling op Mars op je ruimtepak terechtkomt. “We moeten dat stof echt karakteriseren, zodat we weten welk gevaar het vormt,” vindt Hynek.
Eerder onthulden onderzoekers al dat de straling waar astronauten onderweg naar Mars en eenmaal op Mars mee te maken krijgen, gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. En ook de lange reis naar Mars – waarbij je 180 dagen met al dan niet leuke collega’s in een kleine capsule zit opgesloten – lijkt zowel voor de fysieke als mentale gezondheid een uitdaging te vormen. Andere vraagstukken die nog moeten worden opgelost alvorens we naar Mars vertrekken, is hoe we de astronauten tijdens hun reis en eenmaal op Mars van voedsel en water gaan voorzien. Zo wordt momenteel bijvoorbeeld onderzocht of het mogelijk is om op Mars voedsel te verbouwen.
“Dit (stof, red.) is niet het gevaarlijkste deel van de reis naar Mars,” erkent Wang. Maar het is wel een probleem. Het goede nieuws is echter dat we ons daar niet bij neer hoeven te leggen. “Alles draait om preventie,” stelt Wang. Zo zouden er bijvoorbeeld speciale filters kunnen worden ontwikkeld die voorkomen dat het stof de ruimtepakken of leefruimtes van de astronauten binnendringt. Ook is het wellicht een idee om astronauten bijvoorbeeld preventief supplementen of medicatie te geven, om zo bijvoorbeeld de nadelige effecten die perchloraten op de schildklier kunnen hebben, tegen te gaan. “Stof is een oplosbaar probleem,” denkt Wang. “En het is de moeite waard om speciaal voor Mars technologieën te ontwikkelen waarmee we deze gezondheidsproblemen kunnen voorkomen.”
Wist je dat niet alleen het stof op Mars een probleem kan zijn? Eerder hadden de astronauten die naar de maan afreisden ook al behoorlijk last van het stof aldaar. Het bijzonder plakkerige maanstof leidde bijvoorbeeld tot hooikoortsachtige klachten.
Bronmateriaal
Afbeelding bovenaan dit artikel:
