Een BBC-filmploeg ontdekte toevallig een bizarre nieuwe schimmel toen ze opnames maakten voor de serie Winterwatch. In een oude buskruitopslag in Noord-Ierland groeide de fungus op het lichaam van een spin. Het arme dier was volledig overgenomen en bewoog zich als een zombie door het gebouw.
Het misvormde lichaam van een holenwielwebspin (Metellina merianae) zat verstopt achter een witte schimmellaag. De grottenspin was nauwelijks herkenbaar door de koraalachtige uitgroeiingen die uit zijn lichaam staken. Mycoloog Harry Evans van de non-profit-organisatie Centre for Agriculture and Bioscience International was onmiddellijk dolenthousiast toen hij hiervan hoorde. De schimmeldeskundige kwam direct kijken om samen met zijn team de zombiespin te onderzoeken. De onderzoekers doken vervolgens een aantal Ierse grotten in en vonden nog meer besmette exemplaren, al zagen die er iets anders uit. Evans nam een bonte verzameling mee naar zijn lab en kwam tot een verrassende conclusie: de BBC-ploeg is op een nieuwe schimmelsoort gestuit. Het witte schepsel is omgedoopt tot Gibellula attenboroughii als eerbetoon aan Sir David Attenborough.
Spinnen veranderen in zombies
De onderzoekers kwamen erachter dat de schimmel altijd op dezelfde soort spinnen groeit: Metellina merianae en de gewone grottenspin of grotwielwebspin Meta menardi. Normaal gesproken houden deze spinnen zich goed verborgen achter hun web, maar de geïnfecteerde exemplaren zaten juist op open plekken aan het plafond van de grot.
Dit lijkt sterk op het gedrag van mieren die worden overgenomen door een Ophiocordyceps-schimmel in het Braziliaanse regenwoud. Die schimmel tast het brein van de mier aan – waarschijnlijk met behulp van dopamine – en stuurt het dier naar een plek waar de schimmel zich beter kan verspreiden. “Deze spinnen hangen opeens op zichtbare plekken in de grot. Dit wijst op een gedragsverandering die wordt gestuurd door de schimmel”, schrijven de onderzoekers. “De dode spinnen laten de schimmelsporen los in de luchtstromen van de grot, waardoor de schimmel zich verder kan verspreiden.”
Een mysterieuze schimmel met vele gezichten
Uit DNA-onderzoek blijkt dat de schimmel uit de grotten en die uit de buskruitopslag dezelfde soort is. Toch zien ze er anders uit. De onderzoekers denken dat dit komt door verschillen in hun omgeving. In de afgesloten buskruitopslag is geen luchtcirculatie. Hier klitten de sporen samen in een soort kleine zuilen. Bovendien verloor de schimmel zijn kleur door het ontbreken van licht. “In de grot – en dan vooral op de plekken waar Metellina merianae zich schuilhoudt, is er wél luchtstroming en een beetje licht. Dat helpt de schimmelsporen om los te komen en zich te verspreiden. Zo blijven ze niet in lange ketens hangen aan het spinnenlijf”, leggen de onderzoekers uit.
Nu denken wetenschappers dat de schimmel ook spinnen in Wales heeft besmet. Daar leven ze niet in grotten, maar in rotsspleten en andere beschutte plekken. Ook aan de andere kant van de Ierse Zee verlaten deze spinnen en masse hun veilige schuilplaatsen. Gevreesd wordt dat de schimmel hen ook daar in zijn macht heeft. Uit oude illustraties en verslagen blijkt dat er waarschijnlijk nog veel meer onbekende soorten Gibellula op de Britse eilanden te vinden zijn. “Er zijn nog heel veel soorten in de Britse natuur waar we geen weet van hebben. Een hele verborgen wereld. Er zijn vast nog veel meer van deze bijzondere schimmelsoorten te ontdekken”, besluiten de onderzoekers
