Vroeger waren de meesters ruimschoots in de meerderheid. Nu de juffen. En zo bestaan er meer beroepen die tegenwoordig door het andere geslacht worden gedomineerd. Onderzoekers denken dat nu te kunnen verklaren.
Ondanks de vooruitgang op het gebied van gendergelijkheid in de afgelopen decennia, hebben de meeste mannen en vrouwen nog steeds verschillende beroepen. Zo werken bijvoorbeeld veel vrouwen in de zorg, terwijl mannen vaker een baan in de bouw of techniek zoeken. Deze zogenoemde seksesegregatie op de arbeidsmarkt is al eerder in verband gebracht met drie factoren. Maar een wetenschapper vermoedt nu dat er mogelijk nóg een tamelijk opvallende verklaring aan ten grondslag ligt.
Drie factoren
Zoals gezegd is het niet voor het eerst dat de wetenschap zich over seksesegregatie op de arbeidsmarkt buigt. Eerder al kwamen onderzoekers met een drietal verklaringen voor het fenomeen. Die luiden als volgt. Ten eerste geven mannen vaak de voorkeur aan een baan waarmee ze een hogere status verkrijgen. Ten tweede is het te herleiden naar genderstereotypering over de capaciteiten en voorkeuren van mannen en vrouwen. Zo worden mannen vaker geschikt bevonden voor een carrière in de wiskunde, wetenschappen of een baan die fysieke kracht vereist terwijl vrouwen vaker worden aangemoedigd te kiezen voor een sociaal vaardig of creatief beroep. Ten slotte leidt de stereotiepe arbeidsverdeling er bij heteroseksuele stellen vaak toe dat vrouwen eerder een baan zoeken die ze goed kunnen combineren met het gezinsleven, bijvoorbeeld door parttime te werken.
Zelfs anno 2023 zijn er nog altijd beroepen die vrijwel volledig aan mannen of aan vrouwen voorbehouden zijn. Mannen domineren in de bouw en techniek, vrouwen in de verzorgende of ondersteunende sfeer. Zo zijn mannen vaker automonteurs, bouwvakkers, elektriciens of timmermannen en vervullen vrouwen banen als vroedvrouw, doktersassistent, secretaresse en schoonheidsspecialist.
Hoewel deze factoren aannemelijk klinken, kan het de geslachtssamenstelling van veel beroepen niet volledig verklaren. Bovendien hebben er in sommige beroepen ook opvallende verschuivingen plaatsgevonden. Denk bijvoorbeeld aan onderwijzer of apotheker. Dit waren enkele decennia geleden nog veelal mannenbanen, terwijl het leeuwendeel nu door vrouwen wordt vervuld. Deze verschuiving is opmerkelijk, aangezien de overeenkomstige vaardigheidsprofielen of werkomstandigheden niet substantieel zijn veranderd. Daarnaast verklaren de hierboven genoemde factoren ook bepaalde genderverschillen binnen specialisaties niet. Radiologen zijn bijvoorbeeld vaker mannen en dermatologen vrouwen. Maar waarom?
Theorie
Het kan er deels mee te maken hebben dat mannen bepaalde beroepen of specialisaties verlaten wanneer het aantal vrouwen in het betreffende vakgebied toeneemt, zo suggereert een theorie. Onderzoeker Per Block besloot deze theorie met behulp van nieuwe methoden uit de netwerkwetenschap te testen. In zijn studie, gepubliceerd in het vakblad Social Networks, vat hij de arbeidsmarkt op als een ‘mobiliteitsnetwerk’ waarin werknemers verschillende beroepen aan elkaar koppelen door van baan te wisselen. Hierdoor kon Block analyseren of mannen inderdaad van baan wisselen wanneer een beroep steeds meer vervrouwelijkt.
Van baan wisselen
De bevindingen zijn opvallend. Want de resultaten tonen duidelijk aan dat het inderdaad minder waarschijnlijk is dat mannen aan het werk blijven wanneer een groter percentage vrouwen het beroep betreedt. “Als we twee hypothetische beroepen vergelijken die identiek zijn in alle beroepskenmerken en alleen verschillen in het aandeel van de instroom van vrouwen (25 procent versus 75 procent), dan toont de analyse aan dat de kans dat mannen het vervrouwelijkte beroep verlaten, verdubbeld,” aldus Block.
Omschrijving
Block denkt nog een stapje verder. Zo suggereert hij dat specifieke beroepskenmerken ook een gevolg kunnen zijn in plaats van alleen een oorzaak van geslachtsgebonden beroepen. “Verpleegsters worden vaak beschreven met stereotiepe vrouwelijke eigenschappen, zoals sociaal en zorgzaam,” zegt Block. “Maar als de meerderheid mannen waren, zouden we misschien heel andere woorden gebruiken om het beroep te beschrijven.”
Al met al suggereren de bevindingen dat seksesegregatie op de arbeidsmarkt niet alleen wordt veroorzaakt door bepaalde geslacht getypeerde beroepskenmerken. Mannen (en vrouwen) blijken bewust of onbewust beroepen met gemengd geslacht te vermijden. En dit verklaart niet alleen de waargenomen schommelingen in de geslachtssamenstelling, maar ook waarom sommige specialisaties binnen beroepen eerder door vrouwen of door mannen worden gedomineerd.
