Groenland ervaart nu zelfs de hoogste temperaturen in duizend jaar tijd. Het is een grimmige herinnering dat zelfs de koudste delen van onze planeet niet aan de effecten van de opwarming van de aarde kunnen ontkomen.
Onderzoekers die de Groenlandse ijskap bestuderen, komen in een nieuwe studie met alarmerend nieuws. Zelfs hooggelegen gebieden in het hart van Groenland warmen snel op en vertonen veranderingen die ongekend zijn in minstens een millennium, zo klinkt het verontrustend. Zelfs op grote hoogte was het tussen 2001 en 2011 gemiddeld zelfs zo’n 1,5 graden Celsius warmer dan gedurende de hele 20e eeuw.
Groenlandse ijskap
Het zijn zorgelijke bevindingen. Dat komt omdat de Groenlandse ijskap een cruciale rol speelt in het wereldwijde klimaatsysteem. In het ijs zitten bovendien enorme hoeveelheden water opgeslagen, geschat op zo’n drie miljoen kubieke kilometer. Als dit ijs smelt, zal dat ongetwijfeld leiden tot een rigoureuze zeespiegelstijging. Wanneer we onverminderd doorgaan met de uitstoot van broeikasgassen (het zogenoemde gevreesde ‘business-as-usual’-scenario), wordt verwacht dat de ijskap tegen 2100 eigenhandig de zeespiegel met 50 centimeter zal laten stijgen.
Temperatuur
Om de situatie op de voet te volgen, registreren weerstations langs de kust al vele jaren de stijgende temperaturen. Maar de invloed van de opwarming van de aarde op grote hoogte – denk aan hooggelegen gebieden rond de 3000 meter boven de zeespiegel – was vanwege een gebrek aan langetermijnwaarnemingen lange tijd onduidelijk. Daar brengt een nieuw onderzoeksteam nu verandering in. In een nieuwe studie die in het prestigieuze vakblad Nature is gepubliceerd, presenteren experts duidelijk bewijs dat de effecten van de opwarming van de aarde zelfs de meest afgelegen en hooggelegen gebieden van centraal-noord-Groenland hebben bereikt.
Warmste decennium in duizend jaar tijd
De onderzoekers baseren zich op een grondige analyse van ijskernen, wat hen in staat stelde een temperatuurreconstructie te maken. “De tijdreeks die we uit ijskernen hebben gehaald, bestrijkt meer dan duizend jaar – van het jaar 1000 tot 2011,” vertelt glacioloog en hoofdauteur Maria Hörhold. “Onze gegevens laten zien dat de opwarming tussen 2001 en 2011 duidelijk verschilt van natuurlijke variaties gedurende de afgelopen duizend jaar. Hoewel we dit in het licht van de opwarming van de aarde hadden verwacht, verraste het ons alsnog hoe duidelijk dit verschil werkelijk is.” Zoals gezegd was het zelfs op grote hoogte tussen 2001 en 2011 gemiddeld 1,5 graden Celsius warmer dan in de 20e eeuw. Het vertegenwoordigt het warmste decennium in duizend jaar tijd.
Naast de temperatuur, brachten de onderzoekers ook in kaart hoe snel het Groenlandse ijs wegkwijnt. En daaruit blijkt dat het ijs sinds de jaren 2000 steeds sneller is gaan smelten, waardoor het nu een aanzienlijke bijdrage levert aan de wereldwijde zeespiegelstijging. “We waren verbaasd om te zien hoe nauw de temperaturen in het binnenland verbonden zijn met de afvoer van smeltwater – wat tenslotte voorkomt in laaggelegen gebieden langs de rand van de ijskap nabij de kust,” aldus Hörhold.
Schattingen
Om dit verband tussen de temperaturen in hooggelegen delen en de waargenomen smelt langs de randen van de ijskap te kwantificeren, bestudeerden de onderzoekers gegevens van een regionaal klimaatmodel en satellietwaarnemingen. Hierdoor konden ze de temperatuurvariaties in de ijskernen omzetten in smeltsnelheden en schattingen maken voor de afgelopen duizend jaar. Deze nieuwe gegevens zijn een belangrijke dataset voor klimaatonderzoek: een beter begrip van de smeltdynamiek van de ijskap in het verleden verbetert namelijk de voorspellingen van de gerelateerde toekomstige zeespiegelstijging. En minder onzekerheden in prognoses is een belangrijke stap om adaptatiemaatregelen te optimaliseren.
Toekomst
“De nieuwe studie toont aan wat de wetenschappelijke gemeenschap al een tijdje vermoedt,” zegt Liz Thomas, hoofd van het ijskernenteam bij British Antarctic Survey. “En dat is dat de Groenlandse ijskap, net als veel andere plekken op aarde, snel opwarmt als gevolg van door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Hoewel een deel van de opwarming sinds de jaren 1800 toegeschreven kan worden aan natuurlijke variabiliteit, is het heel duidelijk dat de waargenomen temperaturen in het meest recente decennium daar niet door kunnen worden verklaard.” Overigens denkt Andrew Shepherd, verbonden aan de Universiteit van Leeds, dat de situatie as we speak nog nijpender is geworden. “De ijskernen die in het onderzoek zijn gebruikt, omvatten een periode tot tien jaar geleden,” zegt hij. “Maar de temperaturen zijn sindsdien nog verder gestegen. We beginnen nu de eerste grote effecten van deze opwarming op de ijskap te zien, aangezien de gletsjers in het noorden van Groenland steeds sneller beginnen te smelten.”
Weer- en klimaatpatronen
Thomas vreest dan ook voor de toekomst. “Naast een stijging van de zeespiegel, kan een afname van het volume van de Groenlandse ijskap de weer- en klimaatpatronen op het noordelijk halfrond veranderen,” legt ze uit. “Zoet water dat de oceaan in stroomt (als smeltwater) kan de kracht en richting van oceaanstromingen veranderen, terwijl de hoogte van de ijskap de kracht en richting van de wind beïnvloedt. En dat heeft beide gevolgen voor het West-Europese weer en klimaat.”
Ondanks de alarmerende resultaten, is het volgens veel wetenschappers nog niet te laat. Want als we nu actie ondernemen om onze uitstoot te verminderen, kan dit de afname van het ijs op belangrijke ijskappen vertragen en de stijging van de zeespiegel verminderen. Onderzoekers hebben de handdoek dus nog niet in de ring gegooid. Al zijn er wel hele ambitieuze beleidsmaatregelen en andere inspanningen nodig om CO2 uit de atmosfeer te verwijderden en het tij te keren.
