In 2023 zijn er al 38 dagen genoteerd waarop de gemiddelde wereldwijde temperatuur 1,5 graad boven pre-industrieel niveau ligt. En ondertussen is de subsidie op fossiele brandstoffen wereldwijd gezien een jaar eerder nog verdubbeld.
Het zijn zomaar een paar cijfers uit het nieuwe klimaatrapport dat een internationaal team van wetenschappers in het blad BioScience heeft gepubliceerd. Maar het zijn wel veelzeggende cijfers. Enerzijds wordt klimaatverandering namelijk steeds meer zichtbaar. En anderzijds doen we veel te weinig om de opwarming van de aarde tegen te gaan.
Waarschuwingen worden werkelijkheid
“Al meerdere decennia hebben wetenschappers consistent gewaarschuwd voor een toekomst die gekenmerkt wordt door extreme klimaatomstandigheden, veroorzaakt door stijgende temperaturen die op hun beurt veroorzaakt worden door menselijke activiteiten waarbij schadelijke broeikasgassen in de atmosfeer belanden,” zo schrijven de onderzoekers. “Helaas is de tijd nu om.” Want die waarschuwingen zijn werkelijkheid geworden. “We komen nu – als het om de klimaatcrisis gaat – op onbekend terrein, want we zitten in een situatie die nog nooit in de geschiedenis van de mensheid is vertoond.”
Veel CO2 en warm
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze onder meer op een rijtje zetten hoe het ervoor staat met de Groenlandse en Antarctische ijskappen, de zeespiegelstijging, de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer en de gemiddelde temperatuur. En de cijfers laten weinig aan de verbeelding over. Zo lijken we in 2023 af te stevenen op een recorduitstoot van CO2. Ook lijkt dit jaar de boeken in te gaan als één van de warmste jaren ooit en zijn er al 38 dagen in 2023 waarop de gemiddelde wereldwijde temperatuur meer dan 1,5 graad hoger lag dan de pre-industriële gemiddelde temperatuur. De allerhoogste gemiddelde wereldwijde temperatuur ooit werd ook in 2023 gemeten, in juli, en mogelijk is dat zelfs de hoogste gemiddelde wereldwijde temperatuur die de aarde in de afgelopen 100.000 jaar heeft meegemaakt.
Gevolgen
Ondertussen worden de gevolgen van de klimaatverandering ook steeds beter zichtbaar. Niet alleen in de vorm van hitterecords. Maar ook in de vorm van frequentere en/of intensere andere weersextremen (zoals bijvoorbeeld regenval), overstromingen en natuurbranden. Zo had Canada dit jaar bijvoorbeeld nog te maken met heftige natuurbranden waarbij ook nog eens meer dan 1 gigaton aan CO2 vrijkwam (oftewel ongeveer net zoveel CO2 als het land in 2021 in totaal uitstootte).
Zorgelijk
“Als wetenschappers maken we ons grote zorgen over de plotselinge toename in de frequentie en ernst van aan het klimaat gerelateerde rampen,” stelt onderzoeker Christopher Wolf. “Tegen het eind van de 21e eeuw kunnen veel gebieden weleens te maken hebben met ernstige hitte, beperkte beschikbaarheid van voedsel en verhoogde sterftecijfers.” Collega William Ripple sluit zich daarbij aan. “Het leven op onze planeet ligt duidelijk onder vuur.”
Subsidies
Dat is inderdaad zorgelijk. Maar misschien nog wel veel zorgelijker, is dat er ook weinig vooruitgang wordt geboekt in de strijd tegen klimaatverandering. Zo blijken de subsidies op fossiele brandstoffen tussen 2021 en 2022 wereldwijd gezien bijna te zijn verdubbeld, van 531 miljard dollar naar iets meer dan 1 biljoen dollar.
Actie!
De moed zou je bijna in de schoenen zakken. Maar het is nog niet te laat om in actie te komen, zo benadrukken de onderzoekers. En in hun studie komen ze dan ook direct met een aantal aanbevelingen. Zo is het vanzelfsprekend belangrijk dat we onze uitstoot terugdringen. En daartoe moet ook de subsidie op fossiele brandstoffen natuurlijk worden uitgefaseerd. Daarnaast pleiten de onderzoekers voor een betere bescherming van bossen (die CO2 opnemen) en internationale afspraken over het uitfaseren van het gebruik van steenkool. Daarnaast is het de hoogste tijd dat we kritisch gaan kijken naar een ander onderliggende oorzaak van de penarie waar we nu in zitten: het door onze begeerte ingegeven, te grote, beroep dat we voortdurend doen op de grondstoffen die de aarde te bieden heeft. Dat leidt namelijk niet alleen tot een klimaatcrisis, maar ligt ook ten grondslag aan andere crises waarmee we momenteel te maken hebben, zoals de biodiversiteitscrisis.
CO2 afvangen vraagt om meer onderzoek
Daarnaast pleiten de onderzoekers in hun studie ook voor enige voorzichtigheid omtrent het afvangen van CO2. Dat wordt nu nog weleens gepresenteerd als een mogelijke oplossing voor het klimaatprobleem. Maar de technologie staat nog in de kinderschoenen en daarom moeten we er in deze fase niet te zwaar op leunen, zo vinden de onderzoekers. Meer onderzoek is verder ook nodig naar de zogenoemde feedback loops, zo stellen de wetenschappers. Dit zijn processen die het gevolg zijn van opwarming, maar zelf ook weer bijdragen aan opwarming. Een bekend voorbeeld hiervan is het permafrost dat smelt door toedoen van hogere temperaturen. Wanneer permafrost smelt, komt methaan en CO2 vrij dat bijdraagt aan een verdere opwarming van de aarde. Ondanks het belang van deze feedback loops, begrijpen onderzoekers deze nog niet helemaal en dat maakt het ook lastiger om te voorspellen welke rol ze in de toekomst gaan spelen. “Vanwege die onzekerheid roepen we het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) op om met een speciaal rapport te komen dat zich richt op gevaarlijke klimaat feedback loops, kantelpunten en – uit voorzorg – ook het mogelijke, maar weinig waarschijnlijke scenario van een apocalyptische klimaatverandering.”
Genoeg werk aan de winkel dus. Meer werk ook dan we gehad zouden hebben als we snel op de waarschuwingen van de afgelopen decennia geacteerd zouden hebben, zo benadrukken de onderzoekers, die ongetwijfeld weten dat ze opnieuw het risico lopen om genegeerd te worden. Toch blijven ze de taak van mogelijke roepende in de woestijn met verve vervullen. “Ons doel is om klimaatfeiten te communiceren en beleidsaanbevelingen te doen,” stelt Ripple. “Het is de morele plicht van wetenschappers en onze instituten om de mensheid te waarschuwen voor elke potentieel existentiële dreiging.”
