Een nieuw ontdekt stukje evangelie bewijst dat zelfs de eerste christenen er al over verdeeld waren of Jezus nu getrouwd was of niet. In het teruggevonden stukje tekst – dat in het Koptisch geschreven is – staat het zinnetje: ‘Jezus zei tegen hen: mijn vrouw, zij zal in staat zijn om mijn discipel te zijn’.
De ontdekker en vertaler van het stukje tekst, Karen King, haast zich te zeggen dat de tekst niet bewijst dat Jezus daadwerkelijk een vrouw had. Toch is het stukje tekst van cruciaal belang wanneer we de geschiedenis van het christendom beter willen leren begrijpen. “Christelijke tradities hielden lang vol dat Jezus niet getrouwd was, hoewel er geen overtuigend historisch bewijs is dat deze bewering onderschrijft,” vertelt King, werkzaam aan de Harvard Divinity School. “Dit nieuwe evangelie bewijst niet dat Jezus getrouwd was, maar vertelt ons dat de hele vraag of hij getrouwd was, ontstond uit een luidruchtig debat omtrent seksualiteit en het huwelijk. Vanaf het begin waren de christenen het erover oneens of het nu beter was om niet te trouwen, maar pas een eeuw na Jezus’ dood begonnen ze naar de burgerlijke staat van Jezus te verwijzen om hun posities in dit debat te onderschrijven.”
Authentiek
De onderzoekers zijn er vrijwel zeker van dat het stukje tekst – dat zo’n 3,8 bij 7,6 centimeter groot is – authentiek is, zo melden ze in hun paper. Ze baseren die conclusie op een studie naar het papyrus waarop de tekst geschreven staat, het handschrift en taalgebruik en grammatica.
Slechte staat
Het stukje papier is in slechte staat: alleen de voorkant is goed leesbaar. Op de achterkant zijn slechts drie woorden leesbaar. Ondanks dat het stukje tekst maar kort is, geeft het ons toch een goed beeld van onderwerpen die oude christenen bezighielden: niet alleen familie, maar ook het discipelschap en huwelijk komt in het stukje tekst aan bod.
Nieuwe evangelie
De onderzoekers zijn ervan overtuigd dat het stukje tekst deel uitmaakt van een nieuw evangelie. En dat evangelie heeft inmiddels een naam gekregen, zodat het wat gemakkelijker is om er naar te verwijzen: het Evangelie van Jezus’ vrouw. De onderzoekers duiden de tekst aan als ‘evangelie’ aangezien het tekstje duidelijk verslag doet van een dialoog tussen Jezus en Zijn discipelen en net zo over discipelschap spreekt als bekende evangelies (bijvoorbeeld Mattheus, Marcus en Lucas). “De ontdekking van dit nieuwe evangelie biedt ons de gelegenheid om nog eens na te denken over wat we dachten te weten door ons af te vragen welke rol beweringen omtrent de burgerlijke staat van Jezus historisch gezien in controverses over het huwelijk, het celibaat en familie voor de eerste Christenen had. De christelijke traditie koesterde enkel de stemmen die beweerden dat Jezus nooit trouwde. Het Evangelie van Jezus’ vrouw laat zien dat sommige Christenen er toch anders over dachten.”
Verzamelaar
King stuitte in 2010 op het stukje tekst. Een verzamelaar liet haar toen weten dat het in zijn collectie zat. In eerste instantie was King niet geïnteresseerd. “Ik geloofde niet dat het authentiek was.” Maar de verzamelaar hield voet bij stuk en in 2011 kwam het stukje papier dan toch naar Harvard toe. Samen met onderzoekers AnneMarie Luijendijk en Roger Bagnall nam King het onder de loep. Al snel bleek het tekstje wel authentiek te zijn en begonnen de onderzoekers zich in de vertaling van de tekst te verdiepen. Het is overigens niet de eerste keer dat onderzoekers zich over de tekst buigen. De verzamelaar had bij de tekst een brief uit het begin van de jaren ’80 liggen waarin professor Gerhard Fecht van de Vrije Universiteit in Berlijn stelt dat het stukje tekst bewijs vormt voor een mogelijk huwelijk van Jezus.
Egypte
Waar het tekstje oorspronkelijk vandaan komt, is niet helemaal duidelijk. De taal waarin het geschreven is – Koptisch – wijst erop dat het in Egypte tot stand kwam. Het stukje tekst werd waarschijnlijk in de vierde eeuw na Christus op dit stukje papyrus geschreven. De tekst zelf is waarschijnlijk al veel ouder: aangezien het stukje tekst overeenkomsten vertoont met onder meer het Evangelie van Thomas en het Evangelie van Maria, zou het net als deze evangelies uit de tweede eeuw na Christus stammen. Het stukje tekst dat de onderzoekers nu hebben gevonden zou een kopie van een kopie van dat stukje tekst uit de tweede eeuw zijn. Waarschijnlijk is het Koptische tekstje een vertaling van een Griekse tekst.
Uit het feit dat het stukje papyrus zowel voor als achter beschreven is, maken de onderzoekers op dat het tekstje waarschijnlijk deel uitmaakte van een boek of codex en dus niet van een boekrol. Wie de tekst geschreven heeft, zal waarschijnlijk altijd een raadsel blijven. Zelfs als er meer stukjes van het evangelie worden teruggevonden, is de kans bijzonder klein dat daarin de naam van de auteur terugkomt.
