Ongetwijfeld weet 30 Doradus B je een beetje op te vrolijken in de toch altijd wat sombere en nu ook nog steenkoude januarimaand. Dit supernovarestant zorgt voor een prachtig kleurrijk kiekje, dat nóg specialer is dan gedacht. Want er zijn niet een, maar twee exploderende sterren te zien.
30 Dor B is onderdeel van een groter gebied in de ruimte waar sterren zich in de afgelopen 8 tot 10 miljoen jaar continu bleven vormen. Het is er een drukte van belang: donkere gaswolken, jonge sterren, energieschokken en superverhit gas bevinden zich op zo’n 160.000 lichtjaar van de Aarde in de Grote Magelhaense Wolk, een klein satellietstelsel van onze Melkweg.
Combinatie van data
De nieuwe afbeelding van 30 Dor B is gemaakt door allerlei gegevens te combineren. Ten eerste zie je in paars röntgendata van NASA’s Chandra X-ray Observatory. In de ruimte ontstaan röntgenstralen als stof wordt verwarmd tot miljoenen graden Celsius. Het oranje en cyaanblauw is afkomstig van de Blanco 4-meter-telescoop in Chili. Infraroodbeelden van de Spitzer-ruimtetelescoop leveren, hoe verrassend, de rode kleur. En tenslotte droeg de Hubble nog zijn steentje bij met het zwart en wit om de kenmerken van de afbeelding beter uit te lichten.
Wist u dat
Om de regio in kaart te brengen hebben Taiwanese astronomen meer dan 2 miljoen seconden aan observatietijd van Chandra gebruikt van 30 Dor B en zijn omgeving. Ze vonden een zwakke schil van röntgenstralen met een doorsnede van ongeveer 130 lichtjaar. Ter vergelijking: de dichtstbijzijnde ster vanaf de zon staat op 4 lichtjaar afstand. De Chandra-data onthulden ook dat 30 Dor B winden bevat die van een pulsar (neutronenster) af blazen. Dit staat bekend als een pulsarwindnevel.
Niet een, maar twee
Maar dat was nog niet het opvallendste. Nadat alle data waren samengevoegd, concludeerden de onderzoekers dat één enkele supernova-explosie niet kan verklaren wat er te zien is. Zowel de pulsar als de heldere röntgenstralen, die in het centrum van 30 Dor B te zien zijn, zijn vermoedelijk het resultaat van een supernova-explosie na de ineenstorting van een massieve ster zo’n 5000 jaar geleden.
De grotere, zwakke schil van röntgenstralen is echter te groot om afkomstig te zijn van dezelfde supernova. De astronomen denken dus dat er minstens twee explosies zijn geweest in 30 Dor B. De andere supernova zou al van langer geleden zijn. Maar het is ook goed mogelijk dat er nog meer gebeurd is in het verleden.
Hoe dan ook, een spannend resultaat, ook omdat het astronomen meer leert over de levensduur van massieve sterren en de effecten van hun supernova-explosies.
De foto lijkt wel wat op het betere vuurwerk dat met oudjaar de lucht in ging, maar wat zien we eigenlijk? Linksboven in de hoek bevindt zich een dikke, koraalroze en donkerrode wolk die qua structuur wat weg heeft van een suikerspin. Rechtsonder en -boven is een netwerk te zien van dieprode wolken die een beetje lijken op dikke, rode siroop die op het water drijft. Een laag van blauwe wolken lijkt op de hele afbeelding zichtbaar, maar is het beste te zien in de hoek linksonder, die vrij is van overlappend gas. Gloeiende roze, oranje en paarse lichtpuntjes zijn overal te zien. Dit zijn sterren. In het midden van de afbeelding staat een helderpaarse en roze wolk, waarin schitterende, witte stippen gloeien, doorstreept met een soort bliksemschichten. Dit is 30 Doradus B, die afgebakend is door een zwakke schil van röntgenstralen.
