Het eilandenrijk Atlantis mag dan misschien een mythe zijn, waar sommige mensen nog steeds naar zoeken, er is ook nog een ander verzonken land. En dat is nu wél gevonden. Maak kennis met Argoland.
Het is misschien niet zo beroemd of spectaculair als Atlantis, maar daar staat tegenover dat het wel echt bestaat. Op de bodem van de Indische Oceaan zijn de versplinterde overblijfselen ontdekt van een landmassa, die ooit zo groot was als de Verenigde Staten. Dit 155 miljoen jaar oude continent blijkt voor de kust van Zuidoost-Azië te liggen. “Het was een uitdaging om Argoland te vinden”, schrijven de geologen in hun paper. “Het heeft zeven jaar geduurd voordat we de puzzel hadden opgelost.”
Gat achtergelaten
In het late Jura, toen de Brachiosaurus en de Stegosaurus de dienst uitmaakten op Aarde, is Argoland waarschijnlijk afgescheurd van Australië. Gedurende duizenden jaren dreef het stuk land langzaam richting Zuidoost-Azië, waarna het uiteindelijk compleet verdween. Er is altijd wel het vermoeden geweest dat het continent moest hebben bestaan, omdat het een gat heeft achtergelaten, dat nu de Argo Abyssal Plain wordt genoemd, een diepte ten noordwesten van Australië. Maar waar het land dan was gebleven, was tot nu toe een raadsel.
“Als continenten compleet in de aardmantel kunnen verdwijnen zonder een spoor achter te laten op het aardoppervlak dan zouden we geen idee hebben van hoe de Aarde er in het verleden uitzag”, vertelt onderzoeker Douwe van Hinsbergen, hoogleraar Mondiale Tektoniek en Paleogeografie aan de Universiteit Utrecht.
Een boel kleine eilandjes
Maar dat was gelukkig niet zo. Eindelijk zijn de rotsachtige resten waargenomen op de zeebodem. De Nederlandse geologen wisten sporen van de verloren landmassa te detecteren in de vorm van tektonische ‘mega-units’ die zich verspreid over de oceaanbodem bevonden en deel uitmaakten van kleine eilanden.
Delen van het continent, dat ooit bijna 5000 kilometer groot was, lagen “verborgen onder de jungle van grote delen van Indonesië en Myanmar”, vertellen de onderzoekers. Met behulp van deze overblijfselen konden de geologen exact in kaart brengen hoe Argoland langzaam ten onder ging. Dat hebben ze vervolgens gereconstrueerd in een video (zie hieronder). Het lijkt erop dat Argoland uiteen is gevallen in een eilandengroep in het late Trias. Delen daarvan zijn later in zee verdwenen.
Zeelandia en Groot-Adrië
Het is niet het eerste verloren continent dat op deze manier aan zijn einde kwam. Zo heb je ook Zeelandia, een onder water gelegen landmassa bij Australië, waarvan alleen Nieuw-Zeeland en Nieuw-Caledonië boven het water uitsteken. En er is ook Groot-Adrië, een continent dat ooit in de Middellandse Zee lag en waar we eerder over schreven. Puglia, de hak van Italië, is een van de laatste overgebleven stukjes daarvan. Het scheurde zo’n 240 miljoen jaar geleden van Noord-Afrika af.
Het is niet zomaar een leuke hobby om verloren gewaande continenten op te sporen (al is het natuurlijk wel een avontuurlijke bezigheid). Onderzoek naar het ontstaan en uiteenvallen van continenten is “vitaal voor onze kennis van processen, zoals de evolutie van de biodiversiteit en het klimaat of voor het vinden van grondstoffen”, stellen de onderzoekers. “En op een fundamenteler niveau is het interessant, omdat we dan beter begrijpen hoe bergen zijn gevormd of hoe de drijvende krachten achter plaattektoniek werken.”
Verdwenen continenten zijn overigens helemaal niet zo speciaal. Het is feitelijk hoe platentektoniek werkt: ergens scheurt een stuk van een continent af. Dat drijft weg en vindt ergens anders weer aansluiting of verdwijnt in zee. Zo ligt er mogelijk een stuk van Colombia onder Alaska en ligt er voor de kust van Ierland ook een nog niet in kaart gebrachte landmassa. Zo mythisch en mysterieus als Atlantis wordt het meestal niet, maar het blijft een interessante tak van onderzoek.