Hoewel de kans dat raketafval een vliegtuig raakt miniem is, benadrukt het onderzoek dat het wel degelijk verstoringen van vluchten kan veroorzaken en extra kosten met zich meebrengt voor luchtvaartmaatschappijen en passagiers.
Het is een drukte van jewelste rond onze aarde. Al zo’n 100 landen zijn actief in de ruimte, wat heeft geleid tot bijna 20.000 satellieten sinds de jaren ’50. En het aantal blijft maar stijgen, met een voorspelling van maar liefst 60.000 satellieten in 2030. En daarmee schiet ook het aantal raketlanceringen omhoog. Helaas brengt die groei een flinke hoeveelheid ruimteafval met zich mee, en dat afval komt soms ook weer terug in de atmosfeer. Dit kan gevaarlijke situaties veroorzaken, vooral wanneer het een druk vlieggebied binnenkomt, zo waarschuwen onderzoekers.
Luchtverkeer
Ruimteafval dat luchtverkeer in de war schopt, is allesbehalve ongekend. In 2022 zorgde een 20-ton raketstuk dat weer de atmosfeer binnenkwam ervoor dat de luchtvaartautoriteiten van Spanje en Frankrijk delen van hun luchtruim moesten sluiten. En met de stijgende aantallen raketlanceringen in het verschiet, betogen onderzoekers nu dat het hoog tijd is voor beleidsmakers om in actie te komen.
SpaceX Starship
“De recente explosie van een SpaceX Starship, kort na de lancering, liet zien hoe ingewikkeld het is om het luchtruim plotseling af te sluiten”, zegt hoofdonderzoeker Ewan Wright. “De autoriteiten riepen een ‘blijf uit de buurt’-zone af voor vliegtuigen, waardoor veel vliegtuigen hun route moesten omdraaien of omleiden. En dat was nog wel een situatie waarin we precies wisten waar het raketafval waarschijnlijk zou landen, wat niet het geval is bij ongecontroleerd afval dat uit de baan rond de aarde de atmosfeer binnenkomt.”
Atmosfeer
Wanneer satellieten met raketten de ruimte in worden geschoten, blijven er vaak grote delen van die raketten achter in een baan om de aarde. Als deze overblijfselen een lage baan hebben, kunnen ze op ongecontroleerde wijze de atmosfeer weer binnenkomen. Hoewel het meeste materiaal daar opbrandt, blijven er toch genoeg stukken over die met een hoge snelheid naar de aarde suizen.
In een nieuwe studie berekenden onderzoekers de kans dat neerstortend ruimtepuin ons drukke luchtruim binnendringt en – in het ergste geval – een vliegtuig raakt. Ze keken daarbij naar het aantal vliegtuigen op de drukste dag van 2023. De Amerikaanse stad Denver in de staat Colorado, had op die dag de hoogste vliegtuigdichtheid, met één vliegtuig per 18 km².
Kans
Met deze piek als uitgangspunt, berekende het team de kans dat raketafval de atmosfeer weer inkomt boven verschillende niveaus van luchtverkeer. Toen ze keken naar gebieden met 10 procent of meer van de maximale vliegtuigdichtheid, zoals het drukke luchtruim tussen Vancouver en Seattle, bleek er jaarlijks een kans van 26 procent te zijn dat raketafval daar weer neerkomt. Kortom, er is ongeveer 26 procent kans per jaar dat raketafval de atmosfeer weer binnenkomt en door een druk vlieggebied gaat. “Opvallend is dat het luchtruim boven Zuid-Europa, dat in 2022 werd afgesloten, slechts vijf procent van de piek bedraagt”, zegt Wright. “Wereldwijd is er elk jaar een kans van 75 procent dat raketafval in dit soort gebieden weer de atmosfeer binnenkomt.”
Vliegtuig
De onderzoekers berekenden dat de kans op een botsing tussen raketafval en een vliegtuig jaarlijks 1 op 430.000 is. Hoewel de kans dat raketafval een vliegtuig raakt dus ontzettend klein is, benadrukt het onderzoek wel degelijk dat het verstoringen van vluchten kan veroorzaken en extra kosten met zich meebrengt voor luchtvaartmaatschappijen en passagiers.
Keuze maken
Wanneer raketafval het drukke luchtruim binnenkomt, moeten luchtvaartautoriteiten ofwel de risico’s nemen en vluchten laten doorgaan, of actie ondernemen door vluchten om te leiden of luchtruim af te sluiten. “Maar waarom zouden autoriteiten überhaupt deze keuzes moeten maken?” Vraagt co-auteur Aaron Boley zich af. “De ongecontroleerde terugkeer van raketlichamen zijn een ontwerpkeuze. De ruimte-industrie schuift haar risico effectief door naar luchtvaartmaatschappijen en passagiers.”
In plaats daarvan zou de ruimte-industrie ook raketten kunnen ontwerpen die op een gecontroleerde manier terugkeren, bijvoorbeeld door ze veilig in de oceaan te laten neerstorten. “Deze oplossing vraagt om gezamenlijke internationale actie”, benadrukt onderzoeker Michael Byers. “Landen en bedrijven die satellieten lanceren, zullen niet investeren in betere raketontwerpen, tenzij iedereen verplicht wordt om dat te doen. Daarom moeten regeringen de handen ineen slaan en nieuwe standaarden invoeren.”
