Op Mars zijn mysterieuze geulen in de duinen aangetroffen. Ze lijken wel door levende wezens gegraven, maar dat kan natuurlijk niet. Aardwetenschapper dr. Lonneke Roelofs van de Universiteit Utrecht komt met een veel plausibelere verklaring: blokken CO2-ijs.
Eerder waren daar al wel aanwijzingen voor, maar Roelofs heeft het in de praktijk getest door de CO2-blokken de geulen te laten graven. Deze CO2-ijsblokken ontstaan tijdens de winter op Mars. Dan is het er 120 graden onder nul. Tegen het eind van de winter wordt het warmer en breken er stukken ijs af. De onderkant van het ijs gaat meteen over in gas (sublimeren) door de ijle atmosfeer en het warme duinzand. Maar een kilo gas is veel groter dan een kilo ijs, waardoor het ijs ontploft.
Naar de Marskamer
“In onze simulatie zag ik hoe door die hoge gasdruk het zand rondom het blok alle kanten opstuift”, vertelt Roelofs in een persbericht van de Universiteit Utrecht. Daardoor zakt het blok een beetje in de helling. “Maar het sublimeren gaat gewoon door, dus het zand blijft opstuiven.” Zo zakt het blok langzaam naar beneden. Wat overblijft is een lange diepe geul.
Roelofs reisde naar het Engelse Milton Keyns waar een Marskamer staat. Hierin worden de omstandigheden op de Rode Planeet zo goed mogelijk nagebootst. “We probeerden het een en ander uit door een duinhelling na te bootsen in verschillende hellingshoeken. Bovenaan lieten we een brok CO2-ijs vallen en keken we wat er gebeurde”, legt de onderzoeker uit. “Na wat zoeken naar de juiste helling zagen we eindelijk resultaat. Het CO2-ijsblok begon zich in te graven en naar beneden te bewegen, net zoals een gravende mol of de zandwormen uit Dune. Een absurd gezicht!”
Roelofs legt uit hoe de ijsblokken ontstaan. “De blokken CO2-ijs ontstaan op de woestijnduinen halverwege het zuidelijk halfrond van Mars. Tijdens de winter vormt er zich een laag CO2-ijs over het gehele oppervlak van het duinveld, soms tot wel 70 centimeter dik. In de lente begint dit ijs op te warmen en te sublimeren. De laatste restjes hiervan zijn de blokken ijs aan de schaduwzijde van de duintoppen. En dat is het ijs waarvan stukken afbreken, als het op een gegeven moment warm genoeg is. Eenmaal onderaan de helling aanbeland en tot stilstand gekomen blijft het ijs sublimeren tot alle CO2 is vervlogen. Wat er dan overblijft is een kuil.”
Nabije buur
Wat haar zo fascineert aan Mars? “Mars is onze meest nabije buur. Hij bevindt zich als enige rotsplaneet vlakbij de ‘groene zone’ van ons zonnestelsel. Deze zone ligt precies ver genoeg van de zon waardoor de aanwezigheid van vloeibaar water mogelijk is, een voorwaarde voor leven. Vraagstukken over het ontstaan van het leven, en eventueel leven buiten de Aarde, zouden hier dus opgelost kunnen worden”, vertelt Roelofs. “Daarnaast is onderzoek doen naar de vorming van landschapsstructuren op andere planeten een manier om uit de Aardse kaders te stappen. Je stelt net wat andere vragen, wat weer nieuwe inzichten kan opleveren voor de processen hier op Aarde.”
Er is nog nooit een mens op Mars geland. SpaceX hoopt dat in 2029 of 2031 voor elkaar te krijgen. NASA mikt op 2037. Een bemande Mars-missie is ingewikkeld: astronauten zijn zo’n 500 dagen onderweg. De juiste combinatie van Big 5-karaktertrekken kan daarbij het verschil maken tussen succes en mislukking, schreven we eerder. Vooral teams waarin leden met een hoge score op consciëntieusheid samenwerken met collega’s die laag scoren op neuroticisme, doen het goed. Ook een combinatie van extraverte en vriendelijke astronauten blijkt erg effectief, doordat zij de groepscohesie versterken en spanningen beter kunnen oplossen.
