Al langer is bekend dat schoon water een groeiend probleem vormt. Nu blijkt echter dat we de omvang van de mondiale waterschaarste hebben onderschat. En dit probleem neemt ook nog eens toe in de komende decennia.
Schoon water is van vitaal belang voor mensen op vele manieren. Mensen hebben schoon water nodig om te drinken en voor hygiënische doeleinden, maar ook voor het verbouwen van voedsel, het opwekken van energie en het fabriceren van producten. Ondanks zijn essentiële rol, lijkt het aanbod van schoon water tegenwoordig steeds schaarser te worden. Zo schaars zelfs, dat onderzoekers nu de noodklok luiden.
Waterkwaliteit
Wie vanuit de ruimte naar de aarde kijkt, zou misschien niet denken dat deze blauwe bol met watertekorten kampt. Maar schijn bedriegt. En hoewel er al wel langer wordt gezegd dat we op een ‘wereldwijde watercrisis’ afstevenen, blijkt nu dat we de omvang van de waterschaarste mogelijk ook nog eens onderschatten. De huidige schattingen van de wereldwijde waterbeschikbaarheid zijn namelijk enkel gebaseerd op de kwantiteit van het water, zonder rekening te houden met de kwaliteit ervan, zo onderstrepen Nederlandse onderzoekers. Als we rekening houden met de kwaliteit van water, blijkt dat 55 procent van de wereldbevolking niet genoeg schoon water heeft voor minstens één maand per jaar. Maar als we alleen naar de hoeveelheid water kijken, is dat percentage ‘slechts’ 47 procent.
Ondervertegenwoordigd
Uit deze cijfers blijkt dat waterkwaliteit, cruciaal voor veilig watergebruik, onvoldoende wordt belicht in beoordelingen van waterschaarste. “Voorgaande evaluaties hebben zich voornamelijk geconcentreerd op waterhoeveelheid,” zegt hoofdauteur van de studie Edward Jones. “Maar het veilige gebruik van water is ook afhankelijk van de kwaliteit ervan.”
Groeiend probleem
De nieuwe studie zet dit recht. “We laten zien dat slechte waterkwaliteit zowel in het heden als in de toekomst (tot 2100) bijdraagt aan een grotere waterschaarste,” vertelt universiteit hoofddocent en onderzoeker Michelle van Vliet in een interview met Scientias.nl. “Momenteel woont zoals gezegd ongeveer 55 procent van de wereldbevolking in gebieden die minstens één maand per jaar een gebrek aan schoon water hebben. Maar tegen het einde van de eeuw kan dit oplopen tot 66 procent.” De boosdoener? “Klimaatverandering, een groeiende wereldbevolking en economische ontwikkeling,” somt Van Vliet op. “Dit leidt ertoe dat de vraag naar schoon water in verhouding tot de beschikbaarheid ervan steeds meer uit balans raakt. De groeiende wereldbevolking vraagt namelijk om meer water van goede kwaliteit, met name voor voedselproductie, terwijl klimaatverandering aanzienlijke effecten heeft op zowel de beschikbaarheid als de kwaliteit van ons water.”
Regio’s
Hoewel waterschaarste wereldwijd naar verwachting zal toenemen, zullen de effecten niet over de hele wereld gelijk verdeeld zijn. In gebieden zoals West-Europa en Noord-Amerika zullen toekomstige pieken in waterschaarste vooral optreden gedurende enkele maanden van het jaar, voornamelijk vanwege tekorten aan water. Aan de andere kant zullen ontwikkelingslanden naar verwachting een breder verspreide en langdurige waterschaarste ervaren, die gedurende een groot deel van het jaar aanhoudt. “In de toekomst zal de blootstelling aan waterschaarste naar verwachting het sterkst toenemen in veel regio’s op het zuidelijk halfrond,” zegt Jones. Om welke gebieden het precies gaat? “Op dit moment zien we dat Zuidoost-Azië, vooral China en India, te kampen hebben met ernstige waterschaarste,” vertelt Van Vliet. Maar in de komende decennia zal Sub-Saharaans Afrika naar verwachting de belangrijkste wereldwijde hotspot worden. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de verwachte sterke bevolkingsgroei in dit gebied. Ook zal de schaarste aan schoon water sterk toenemen in Midden- en Zuid-Amerika, Afrika, Zuid-Azië en de Pacifische regio (met uitzondering van Australië en Nieuw-Zeeland). In deze gebieden neemt de vraag naar schoon water sterk toe, terwijl de waterkwaliteit verslechtert. Bovendien verergert klimaatverandering de situatie door het vaker voorkomen van extremen zoals droogte en zware neerslag.”
Verbeteren van de waterkwaliteit
Volgens de onderzoekers is het daarom belangrijk om maatregelen te nemen, niet alleen om de beschikbaarheid van water te verhogen, maar ook om de waterkwaliteit te verbeteren. “Een manier om de waterkwaliteit te verbeteren, is door uitbreiding van afvalwaterzuiveringstechnologieën,” oppert Van Vliet. “We zien echter dat ondanks aanzienlijke uitbreidingen van afvalwaterzuivering en het duurzaamheidsdoel om om de hoeveelheid ongezuiverd afvalwater dat wereldwijd in rivieren wordt geloosd te halveren, de concentraties van verontreinigingen in rivieren te hoog blijven , met name in ontwikkelingslanden. Daarom is het cruciaal om naast het verbeteren van afvalwaterzuivering ook de belangrijkste bronnen van vervuiling te verminderen, met name afkomstig uit de landbouw, industrie en huishoudens.”
Maatregelen
Om de impact van waterschaarste te verminderen, stelt Van Vliet drie hoofdmaatregelen voor. “Ten eerste is het essentieel om water tijdens natte periodes beter vast te houden, zodat het beschikbaar blijft voor gebruik tijdens opvolgende drogere periodes,” zegt ze. “Dit kan bijvoorbeeld worden bereikt door meer water op te slaan in reservoirs of in de ondergrond. Het verminderen van ons watergebruik en het efficiënter omgaan met water zijn ook cruciaal. Dit kan worden bereikt door waterhergebruik tussen verschillende sectoren te vergroten, zoals het irrigeren van gewassen met gerecycled water. Maar naast waterkwantiteit is het ook van groot belang om de waterkwaliteit te verbeteren door zowel de emissie van verontreinigen te verminderen en door de uitbreiding van afvalwaterzuivering, zoals hierboven uitgelicht.”
Al met al laten de onderzoekers zien dat we in actie moeten komen om de dreigende watercrisis het hoofd te bieden. En dat begint ermee dat we het probleem moeten erkennen. “Het is belangrijk dat we inzien dat een gebrek aan schoon water een aanzienlijk risico vormt voor zowel mens als ecosystemen,” onderstreept Van Vliet. “Sectoren, waaronder landbouw en industrie, zijn sterk afhankelijk van water van goede kwaliteit, maar dragen ook bij aan watervervuiling. Dit probleem is steeds moeilijker te negeren. Dit onderzoek benadrukt dat naast het aanzienlijk verminderen van ons waterverbruik, het ook cruciaal is om de watervervuiling te verminderen om voldoende schoon water te kunnen waarborgen, zowel nu als in de komende decennia.”
