Nederlandse archeologen ontdekken graftombe en kapelletjes uit de tijd van farao Ramses II

Een internationaal team van onderzoekers – waaronder ook Nederlandse archeologen – heeft in de dodenstad Sakkara het graf van een ambtenaar opgegraven. Ook zijn er meerdere grafkapelletjes teruggevonden, waarvan er eentje toebehoort aan een goudfoliemaker.

Dat hebben archeologen van het Rijksmuseum van Oudheden, de Universiteit Leiden en het Museo Egizio (in Turijn, Italië) bekendgemaakt. Ze deden hun ontdekkingen tijdens opgravingen in Sakkara, op een steenworp afstand van de beroemde piramide van Djoser.

Over Sakkara
Sakkara is een dodenstad in de woestijn, waar vanaf 3000 voor Christus mensen uit de nabijgelegen stad Memphis werden begraven. Het ging dan voornamelijk om leden van de koninklijke familie en hoge Egyptische ambtenaren. Eerder werden in Sakkara bijvoorbeeld de graven van de schatmeester en haremdirecteur van Toetanchamon ontdekt. Ook werden hier de laatste rustplaatsen van een legerofficier, de schenker van koning Achnaton en verschillende priesters opgegraven.

De opgravingen
Wetenschappers van het Rijksmuseum van Oudheden doen – in samenwerking met buitenlandse partners – al bijna vijftig jaar onderzoek in Sakkara en reisden ook dit voorjaar af naar Egypte om – met toestemming van het Egyptische Ministerie voor Toerisme en Oudheden – onderzoek te doen naar een deel van de dodenstad dat stamt uit de periode van de farao’s Achnaton, Toetanchamon, Ay, Horemheb en Ramses I & II (1334 tot 1212 voor Christus). En ook dit jaar waren de opgravingen niet tevergeefs; de archeologen stuitten onder meer op het graf van een ambtenaar uit de tijd van Ramses II.

Panehsy
Het graf in kwestie bestaat uit een tempelgebouwtje (dat op een rechthoekige binnenplaats staat), drie kapelletjes, een zuilenhof en een schacht die leidt naar de ondergrondse grafkamers. Reliëfs en hiëroglyfen op de kleistenen muren van de tombe (die tot ongeveer 1,5 meter hoogte bewaard zijn gebleven) onthullen meer over wie in dit graf een laatste rustplaats vond. Zo laten de kleurrijke reliëfs een man zien die in de hiëroglyfen wordt aangeduid als Panehsy van Memphis en ‘rentmeester van de tempel van Amon’. Ook zijn vrouw staat op de reliëfs afgebeeld en wordt aangeduid als Baia en ‘de zangeres van Amon’.

Het graf van Panehsy, met als inzet de kapel. Afbeelding: Leiden Turin Expedition to Saqqara / Servaas Neijens.

Piay
Op één van de reliëfs staan Panehsy en Baia bij een offertafel. Te zien is hoe een priester water sprenkelt ter ere van het overleden echtpaar. Ook de naam van die priester wordt vermeld: hij heet Piay en wordt tevens aangeduid als ‘schrijver van de offertafel’ en ‘assistent van Panehsy’. Uit de afbeeldingen en teksten leiden de onderzoekers af dat deze aan Panehsy ondergeschikte man verantwoordelijk was voor de begrafenisrituelen die na het overlijden van Panehsy en Baia plaatsvonden. En dat suggereert weer dat het echtpaar kinderloos was; normaliter was de oudste zoon van de overledene namelijk degene die verantwoordelijk was voor de begrafenisrituelen.

Piay: een oude bekende?
Wat opmerkelijk is, is dat er in de archieven van het Rijksmuseum van Oudheden een reliëf te vinden is dat ook melding maakt van een Piay, met als functieomschrijving eveneens ‘schrijver van de offertafel’. Of dat reliëf ook handelt over de assistent van Panehsy is echter niet met zekerheid te zeggen, zo stellen de onderzoekers. Piay was in de tijd waaruit de teksten stammen, namelijk een veelvoorkomende naam.

Yoeyoe
Naast het graf van Panehsy hebben de onderzoekers nog vier kapelletjes, behorende bij andere graven blootgelegd. Van één van deze kapelletjes is ook bekend aan wie deze toebehoorde; teksten onthullen dat de kapel werd opgericht voor Yoeyoe, ‘de goudfoliemaker van de schatkamer van farao’. Reliëfs in de kapel van Yoeyoe vertonen onder meer taferelen uit het hiernamaals en de begrafenisstoet. Helemaal nieuw is de ontdekking van het graf van Yoeyoe overigens niet. Het werd zo’n 100 jaar geleden al eens opgegraven, maar verdween later weer onder het zand.

Reliëfs in de kapel van Yoeyoe. Afbeelding: Leiden Turin Expedition to Saqqara.

De opgravingen in Sakkara en de vondsten die daaruit voortvloeien zijn belangrijk. Zo geven ze ons een beter beeld van de mensen die in Sakkara begraven werden, hun overtuigingen en ideeën over het leven, de dood en het hiernamaals. Ook komen we zo meer te weten over de wijze waarop er door de eeuwen en zelfs millennia heen in de dodenstad werd gebouwd. Ten slotte helpen de opgravingen om voorwerpen uit Sakkara die door de jaren heen verspreid zijn geraakt over musea wereldwijd (waaronder ook het Rijksmuseum van Oudheden) beter te kunnen plaatsen en begrijpen.

Bronmateriaal

"Vondst 3200 jaar oude Egyptische graftombe" - RMO
Afbeelding bovenaan dit artikel: Leiden Turin Expedition to Saqqara / Servaas Neijens

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd