Het genoom herbergt opvallend lange, van Neanderthaler afkomstige DNA-segmenten die erop wijzen dat deze moderne mens niet lang nadat Neanderthalers en moderne mensen het gezellig maakten, leefde.
Ondertussen weten we dat Neanderthalers en vroegmoderne mensen vrij regelmatig geslachtsgemeenschap hadden. Als gevolg hiervan herbergen bijna alle mensen buiten Afrika ongeveer 2 tot 3 procent Neanderthaler-DNA. Onderzoekers hebben nu in een nieuwe studie ontdekt dat de Zlatý kůň-vrouw, waarvan de fossiele overblijfselen in Tsjechië zijn opgegraven, niet lang leefde nadat de laatste vermenging tussen Neanderthalers en moderne mensen plaatsvond en over het oudste, bekende genoom van een moderne mens beschikt. De resultaten zijn gepubliceerd in het vakblad Nature Ecology & Evolution.
DNA-segmenten
Zoals gezegd hebben de gezellige ontmoetingen tussen Neanderthalers en moderne mensen sporen achtergelaten in het genoom van de meeste Europeanen en Aziaten. Wat we bovendien hebben ontdekt, is dat de van Neanderthaler afkomstige DNA-segmenten in moderne menselijke genomen in de loop van de tijd steeds korter zijn worden. De lengte van de DNA-segmenten kan dus gebruikt worden om te bepalen wanneer een persoon precies leefde. Uit eerdere studies is gebleken dat moderne mensen ongeveer 47.000 tot 43.000 jaar geleden in Zuidoost-Europa aanwezig waren. Maar vanwege een schaarste aan complete menselijke fossielen weten we eigenlijk niet goed wie deze vroege menselijke kolonisten waren, of wat hun relatie is met oude en de huidige menselijke populaties.
De schedel van Zlatý kůň
In een nieuwe studie hebben onderzoekers zich gebogen over de schedel van een vrouw die bekend staat als Zlatý kůň (wat in het Tsjechisch ‘gouden paard’ betekent). Een recent onderzoek op basis van deze schedel toonde opmerkelijke overeenkomsten aan met mensen die vóór de laatste ijstijd in Europa leefden; minstens 30.000 jaar geleden. Maar radiokoolstofdatering (een methode om de ouderdom van fossielen te bepalen) onthulde iets compleet anders en stelde dat de resten zo’n 15.000 jaar oud waren.
Oudste genoom
Onderzoekers besloten de bovenste steen boven te halen en te ontrafelen wanneer deze vrouw precies leefde. En uiteindelijk gaf het Neanderthaler-DNA in haar genoom uitsluitsel. De schedel van Zlatý kůň heeft namelijk net zo veel Neanderthaler-DNA in het genoom als de Oest-Isjim-man, een bekend 45.000 jaar oud ’moderne mens’ uit Europa. Het dijbeen van Oest-Isjim was tot op heden het oudste fossiel van de anatomisch moderne mens, waarvan het gehele genoom gesequencet en dus grotendeels gereconstrueerd kon worden. Hoewel beide (zowel Zlatý kůň als Oest-Isjim) dezelfde hoeveelheid Neanderthaler-DNA herbergen, zijn de DNA-segmenten in het genoom van de schedel van Zlatý kůň gemiddeld veel langer. En dat is interessant. Want dit betekent dat de Zlatý kůň-schedel ouder is dan het dijbeen van Oest-Isjim. En dus beschikt niet de Oest-Isjim-man maar de Zlatý kůň-vrouw over het oudste genoom van een modern mens.
Het Neanderthaler-DNA verraadt dus dat de fossiele schedel van de vrouw uit Tjechië het oudste, moderne menselijke genoom dat tot nu toe is gereconstrueerd, herbergt. Op basis van de bevindingen stelt het team dat het genoom mogelijk zelfs een paar honderd jaar ouder is dan dat van de Oest-Isjim-man. Bovendien vertegenwoordigt ze de populatie die gevormd werd voordat de paden van de voorouders van de huidige Europeanen en Aziaten scheidden. Het betekent dat de Zlatý kůň-vrouw niet lang leefde nadat Neanderthalers en moderne mensen het gezellig maakten. Zo vermoeden de wetenschappers dat deze moderne mens ongeveer 2000 jaar na de laatste vermenging leefde.
Vulkaanuitbarsting
Uiteindelijk verdween deze gehele vroegmoderne menselijke populatie helaas van de aardbodem. “Het is nogal intrigerend dat deze vroegste moderne mensen in Europa er niet in slaagden te overleven,” zegt onderzoeker Johannes Krause. “Er is geen spoor meer van deze populatie in het genoom van Europeanen die na 40.000 geleden in het gebied leefden, te herkennen.” Een verklaring hiervoor is mogelijk de uitbarsting van de Campanien Ignimbrite. Dit was een grote vulkaanuitbarsting in de Middellandse Zee tijdens het late Kwartair – ongeveer 39.000 jaar geleden – die het klimaat op het noordelijk halfrond ernstig aantastte. Het zou goed kunnen dat deze desastreuse gebeurtenis de overlevingskansen van Neanderthalers en vroegmoderne mensen in grote delen in Europa heeft verkleind.
De bevindingen uit de studie voegen een belangrijk puzzelstukje toe aan ons begrip over de menselijke evolutie. De onderzoekers hopen dat toekomstige genetische studies naar andere, vroege Europeanen zullen helpen om de geschiedenis en de teloorgang van de eerste moderne mensen die vanuit Afrika naar Eurazië trokken, in kaart te brengen.
