We hebben het momenteel allemaal over de helden in onze samenleving. Maar wij willen je graag voorstellen aan de helden in je eigen lichaam.
Je zou het niet zeggen, maar er schuilt toch echt een ware killer in je gemoedelijke buurman. Laat je ook niet van de wijs brengen door het schattige gezichtje van die zoet spelende peuter. Om over diens koekjes overvoerende oma zo mogelijk nog maar te zwijgen. Sterker nog: in ieder van ons huist een moordenaar. Miljoenen zelfs. De wetenschap noemt hen natural killers en zij gooien zich met ware doodsverachting in de strijd met menig aanvaller die je lichaam probeert ziek te maken.
Snel en agressief
Natural killers maken deel uit van ons immuunsysteem en worden in de wetenschap afgekort tot NK-cellen. Immunoloog en universitair docent Christine Jansen, werkzaam bij de faculteit Diergeneeskunde aan de Universiteit van Utrecht, specialiseert zich in onderzoek naar NK-cellen en is nog steeds onder de indruk van deze wonderlijke elementen in ons lichaam. “Het zijn snelle en agressieve verdedigers. De NK-cellen van bijvoorbeeld een geïnfecteerde kip, zijn binnen een dag al in de weer met het aanvallen van de infectie. Bij ons mensen is dat binnen 1 tot 3 dagen. Ze zijn zelfs zo snel en agressief dat het belangrijk is dat de activiteit van nk-cellen goed gereguleerd wordt, zodat ze alleen in actie komen als dat nodig is. Die aanvallen van de natural killers moeten goed gestructureerd gebeuren.”
Deze cellen reageren overigens niet alleen op virussignalen, maar verdedigen ons ook tegen tumorcellen. Bovendien hebben wetenschappers gevonden dat het erop lijkt dat nk-cellen zelfs korte metten weten te maken met bacteriën.
Moordpakketjes
Wat is de modus operandi van zo’n natural killer en heeft deze, net als zijn menselijke evenknie ook wapens? Jansen legt het haarfijn uit. “Nk-cellen zitten in ons bloed, ons weefsel, eigenlijk overal. Ze hebben honderden moordpakketjes bij zich. Kant en klaar, daarom kunnen ze ook zo snel aanvallen. Als zij door een virussignaal geactiveerd worden, schieten zij deze bommetjes op een door het virus geïnfecteerde cel af. In die bommetjes zitten twee verschillende stoffen. Het ene is perforine en het andere granzyme. De perforine maakt gaatjes in de geïnfecteerde cel en de granzyme activeert doding van de cel. Daarmee is de geïnfecteerde cel onschadelijk gemaakt en gaat de NK-cel op zoek naar de volgende geïnfecteerde cel.”
De natural killer rent zich rot om geïnfecteerde cellen uit te schakelen, maar heeft zelf ook niet het oneindige leven. Het lijkt een treurig einde van zo’n moedig strijdertje, maar juist vanwege hun agressie en snelheid, is het belangrijk dat NK-cellen ook weer tijdig sterven. Bovendien is het niet één en al kamikaze onder de natural killers. Er zijn nieuwe aanwijzingen dat niet alle NK-cellen zichzelf vernietigen. “Alle cellen en dus ook de NK-cellen hebben nu eenmaal een bepaalde levensduur, maar er zijn verschillende soorten natural killers en er zijn aanwijzingen genoeg dat sommigen een langere levensduur hebben. Er kan een geheugenfunctie geactiveerd worden in ook deze cellen van het immuunsysteem, daarop is de theorie van de zogenaamde trained immunity gebaseerd.”
Door beweging meer NK-cellen?
NK-cellen worden in verschillende theorieën en media tevens in verband gebracht met beweging en sporten. Sporten zou de aanmaak van NK-cellen bevorderen en de activatie van de cellen ondersteunen. Met zijn allen dus maar snel rondjes joggen en zweten bij de hot yoga? Jansen brengt hier enige nuance in. “Ik heb zelf daar geen direct verband in gezien. Maar beweging heeft invloed op de hormoonhuishouding en deze heeft weer invloed op het immuunsysteem. In die zin, zou ik me er iets bij kunnen voorstellen.”
Meer dan grof geweld
Wie denkt dat de natural killers een beetje de domme krachten van ons lichaam zijn, zit er behoorlijk naast. Volgens Jansen doen natural killers nog wel wat meer dan alleen maar als brute huurlingen tekeer gaan tegen indringers. “We weten, eigenlijk nog maar tamelijk recent, dat nk-cellen ook andere cellen beïnvloeden en reguleren in de afweer tegen infectieziekten.”
Hebben alle mensen genoeg van deze cellen? Volgens Jansen wel. “In principe hebben alle gezonde mensen genoeg NK-cellen. Het is de vraag of de natural killers altijd even actief zijn. Dat fluctueert en hangt bijvoorbeeld af van erfelijke factoren, maar ook van leeftijd. Het is ook afhankelijk van het soort virus. Deeltjes van het herpesvirus bijvoorbeeld, kunnen de activatie van de NK-cellen uitzetten. De wetenschap is nog volop aan het onderzoeken hoe dit zit met het coronavirus, maar we weten al wel dat in gevallen van griep, nk-cellen horen bij het gedeelte van het immuunsysteem dat nodig is om het virus op te ruimen.” Jansen doet onderzoek naar een kippen-coronavirus, het infectious bronchitus virus. “Uit dat onderzoek weten we al wel dat een coronavirus NK-cellen kan aanzetten, één dag na de infectie al.”
Dat is een veelbelovend vooruitzicht. All hail de natural killers dus. En om het zekere voor het onzekere te nemen, misschien toch maar een extra rondje hollen vandaag.
