Nagenoeg uitgeroeide Antarctische blauwe vinvis keert na vijftig jaar terug naar plaats delict

Na volledig rond het sub-Antarctische eiland Zuid-Georgië te zijn weggevaagd, nemen de aantallen er nu weer gestaag toe.

Vijftig jaar geleden ging het er rond het nagenoeg onbewoonde eiland Zuid-Georgië, gelegen in de Zuidelijke Atlantische Oceaan, hard aan toe. Door een intensieve jacht op de blauwe vinvis, werd het grootste dier ter wereld volledig uit het gebied verdreven. Maar de vinvis lijkt de plek niet geheel te zijn vergeten. Want onderzoekers komen nu tot de bemoedigende ontdekking dat het reusachtige dier weer steeds vaker in de wateren rond Zuid-Georgië wordt gespot.

Walvisjacht
De wateren nabij Zuid-Georgië waren lange tijd een belangrijke foerageergebied voor de blauwe vinvis. “Ze kwamen er dan ook zeer overvloedig tot aan het begin van de 20e eeuw voor,” vertelt onderzoeker Susannah Calderan in een interview met Scientias.nl. Maar daarna ging het rap bergafwaarts. Dit was voornamelijk te wijten aan de industriële walvisjacht. “Het grootste deel van de walvisvangst vond plaats vóór 1940,” gaat Calderan verder. “Rond die tijd was de blauwe vinvis niet langer de interessantste soort, hoewel de walvisjacht in Zuid-Georgië tot de jaren zestig doorging.” Uiteindelijk werden er tussen 1904 en 1971 zo’n 42.698 blauwe vinvissen om het leven gebracht. “Ook andere soorten werden in zeer grote aantallen in het gebied gedood,” zegt Calderan. “Denk bijvoorbeeld aan de Antarctische pelsrob en de zuidelijke zeeolifant, waardoor deze populaties tevens sterk kelderden.”

Ecosysteem
Het wegvallen van zoveel grote mariene roofdieren (voornamelijk krill-eters) in zo’n korte tijd had waarschijnlijk een grote impact op het ecosysteem. “Blauwe vinvissen vormen een belangrijk onderdeel van het ecosysteem van Zuid-Georgië,” legt Calderan uit. “We beschikken echter niet over betrouwbare informatie uit de tijd vóór de walvisjacht om zinvolle vergelijkingen te kunnen trekken. Wat we wel weten is dat walvissen en andere roofdieren een belangrijke rol spelen bij het recyclen van voedingsstoffen en het verhogen van de mariene productiviteit.” En dus zou het goed kunnen dat het verdwijnen van de blauwe vinvis, samen met vele andere dieren, het gebied tenminste op een aantal punten heeft veranderd.

Terugkeer
De gigantische blauwe vinvis was vanaf halverwege de vorige eeuw dus zo goed als uit de regio verdwenen. Speciale walvisonderzoeken uitgevoerd vanaf ronddobberende schepen voor de kust van Zuid-Georgië resulteerden tussen 1998 en 2018 in slechts één luttele waarneming van een verdwaalde blauwe vinvis. Maar er is hoopvol nieuws. Want recente onderzoeken suggereren nu dat de blauwe vinvis bezig is met een heuse comeback.

Waarnemingen
Met behulp van foto’s en onderwatergeluidsopnamen ontdekten onderzoekers dat na het verbod op de commerciële visvangst in de jaren zestig, de blauwe vinvis langzaam maar gestaag weer naar de wateren rond Zuid-Georgië terugkeert. In totaal zijn er tussen 2011 en 2020 41 blauwe vinvissen gefotografeerd. En een expeditie aan het begin van dit jaar resulteerde zelfs in maar liefst 58 waarnemingen en talrijke akoestische detecties. “De voortdurende afwezigheid van blauwe vinvissen in Zuid-Georgië kan gezien worden als een iconisch voorbeeld van een populatie die lokaal compleet is uitgebuit,” aldus Calderan. “Maar de afgelopen jaren hebben we in Zuid-Georgië gewerkt en zijn we
behoorlijk optimistisch geworden over het aantal blauwe vinvissen dat we rond het eiland hebben gezien en gehoord. Afgelopen jaar was bijzonder spannend, met meer waarnemingen van blauwe vinvissen dan we ooit hadden kunnen dromen.”

Een blauwe vinvis gefotografeerd nabij South Georgia. Afbeelding: Russell Leaper

Langzaam maar zeker lijkt het reusachtige dier zijn oude stek dus weer op te zoeken. Al gaan de ontwikkelingen traag. “We weten niet precies waarom het zo lang heeft geduurd voordat de blauwe vinvissen terugkwamen,” zegt Calderan. “Het gebied was ooit een foerageergebied en dat wordt nu pas herontdekt.” Volgens de onderzoeker is het erg goed en bemoedigend nieuws. “Men dacht dat het nooit meer zou gebeuren.” Dat de vinvis toch terugkeert, is dan ook zeer verrassend. Al moeten we nog even geduld hebben voordat de populatie zich volledig hersteld heeft. “De lokale populatie werd door de walvisvangst zo rigoureus omlaag geschroefd, dat het herstel nu erg traag verloopt,” gaat Calderan verder. “De aantallen zijn nu nog steeds erg laag vergeleken met de tijd vóór de walvisjacht. Dit is dus slechts het begin van herstel. Maar het laat wel zien dat het mogelijk is.”

“Dit is slechts het begin van herstel. Maar het laat wel zien dat het mogelijk is”

A68 ijsberg
De vinvissen die zich momenteel in het gebied ophouden, kunnen binnenkort op een bezoekje rekenen van een gigantische ijsberg die momenteel hun kant op drijft. Het gaat om een monsterlijke ijsberg die de naam A68 heeft gekregen. A68 brak op 12 juli 2017 van de Larsen C ijsplaat af en koos het ruime sop. De ijsberg was toen zo’n 5800 vierkante kilometer groot en woog meer dan een biljoen ton. Sindsdien dobbert A68 rond op de oceaan en drijft steeds verder af naar het noorden. En het zal niet lang meer duren voordat de ijsberg bij Zuid-Georgië arriveert. Of de vinvissen daar last van zullen ondervinden? Calderan moet ons het antwoord schuldig blijven. “We weten het niet,” zegt ze. “Maar walvissen zijn over het algemeen goed aangepast om hiermee om te gaan. Het is waarschijnlijker dat het een impact heeft op landroofdieren, zoals zeehonden en zeevogels. Hun routes naar de zee worden mogelijk door de ijsberg geblokkeerd. Ook kan de ijsberg meer lokaal consequenties hebben voor krill, die normaal gesproken grote zwermen vormen.”

Lessen trekken
Volgens de onderzoeker kunnen we belangrijke lessen uit de situatie trekken. “Zuid-Georgië is een voorbeeld van de kwetsbaarheid van walvissen en vinvissen voor overexploitatie,” concludeert Calderan. “Er zijn ook andere delen ter wereld waar het aantal walvissen in rap tempo afneemt. Hetzij rechtstreeks door de walvisvangst, hetzij door andere menselijke invloeden. Onder die omstandigheden is er een reëel risico op plaatselijke uitputting, zelfs al lijken de voorkomende populaties vrij groot.” Toch gloort er ook hoop. “Onze studie toont ook aan dat zelfs zeer kleine populaties zich kunnen herstellen; als ze maar voldoende bescherming krijgen.”

Hoewel onderzoek in Zuid-Georgië door het barre weer en ontoegankelijkheid een hele uitdaging is, zijn dergelijke studies cruciaal voor het toekomstige beheer van de zeeën rondom Zuid-Georgië. En dus zetten de onderzoekers hun studie voort. Gelukkig zijn de wateren nabij Zuid-Georgië en de Zuidelijke Sandwicheilanden op dit moment aangewezen als beschermd mariene gebied. En dus rijst de hoop dat de aantallen blauwe vinvissen in de regio nog verder zullen toenemen, mits men er in slaagt om het gebied ook in de toekomst goed te blijven beheren.

Bronmateriaal

"" -

Interview met Susannah Calderan

Afbeelding bovenaan dit artikel: Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd