Nadat een schimmel een slachting aanrichtte onder amfibieën, kregen opeens veel meer mensen malaria (en dat is geen toeval, blijkt nu)

De kikkers, salamanders en andere amfibieën bleken een tot op dat moment onzichtbare en onbekende lijn van defensie tegen malaria te vormen.

Wetenschappers prediken het al langer: het instorten van ecosystemen heeft niet alleen gevolgen voor planten en dieren, maar (indirect) ook voor mensen. In Costa Rica en Panama hebben ze dat al aan den lijve ondervonden, zo schrijven onderzoekers nu in het blad Environmental Research Letters. Daar heeft het ineenstorten van populaties amfibieën – kikkers en salamanders bijvoorbeeld – geleid tot een flinke toename van malaria.

Schimmel
Tussen 1980 en 1995 sloeg de schimmel Batrachochytrium dendrobatidus (kortweg aangeduid als Bd) hard toe in Costa Rica. Om vervolgens na 2000 ook in Panama zijn tol te eisen. De schimmel heeft het daarbij vooral voorzien op amfibieën; Bd tast de huid van amfibieën aan die daardoor onder meer moeite krijgen met ademhalen en ten gevolge daarvan vaak binnen enkele weken sterven. En zo gaan – eerst in Costa Rica en later ook in Panama – talloze soorten kikkers, salamanders en andere amfibieën stilletjes verloren. En de soorten die het wel redden, zien hun populaties flink teruglopen.

Toeval of niet?
De slachting onder amfibieën wordt opmerkelijk genoeg zowel in Costa Rica als in Panama gevolgd door een flinke toename van het aantal malariagevallen. En dat heeft onderzoekers aan het denken gezet. Want zou dat toeval zijn of is er een verband?

Het idee dat de verdwijning van kikkers, salamanders en andere amfibieën iets met de waargenomen toename van malariagevallen te maken zou hebben, is niet heel vergezocht. Sommige kikkers, salamanders en andere amfibieën eten namelijk honderden muggeneitjes per dag. Zo houden ze de populatie muggen in toom. En aangezien sommige van die muggen malaria over kunnen dragen op mensen, kunnen ze zo ook de verspreiding van de malariaparasiet behoorlijk afremmen. Een afname van amfibieën zou in dat scenario dan ook zomaar tot een toename van muggen en dus malaria kunnen leiden.

Duidelijk verband
Maar is dat op Costa Rica en Panama ook echt gebeurd? De onderzoekers hebben het uitgezocht en moeten concluderen dat er inderdaad een duidelijk verband is tussen de periode waarin en de plek waar de voor amfibieën schadelijke schimmel zich verspreidde en de periode waarin en de plek waar het aantal malariagevallen toenam.

Bomen
De onderzoekers tonen in hun studie tevens aan dat naast het verdwijnen van amfibieën ook een afname in boombedekking tot een toename van malaria leidt. Die afname in boombedekking heeft echter een veel geringer effect op het aantal gevallen van malaria dan de verdwijning van amfibieën, zo benadrukken de onderzoekers. Zo zorgde de verdwijning van de amfibieën in Costa Rica en Panama er bijvoorbeeld voor dat er op jaarbasis onder elke 1000 mensen 1 extra geval van malaria werd vastgesteld, terwijl een afname in bodembedekking resulteert in 0,12 extra gevallen van malaria per 1000 mensen.

Geen ver-van-ons-bed-show
Het onderzoek laat volgens de wetenschappers zien dat instortende of veranderende ecosystemen geen ver-van-ons-bed-show zijn, maar ook voor ons mensen voelbare gevolgen kunnen hebben. “Stabiele ecosystemen liggen ten grondslag aan allerlei aspecten van het menselijk welzijn, waaronder ook het reguleren van processen die belangrijk zijn om ziekte te voorkomen en gezond te blijven,” aldus onderzoeker Michael Springborn. “Als we toestaan dat ecosystemen op grote schaal verstoord worden, kan dat de volksgezondheid substantieel raken en wel op manieren die lastig op voorhand te voorspellen zijn en lastig te controleren zijn, zodra het allemaal eenmaal gaande is.”

Hoewel het leed in Costa Rica en Panama reeds geschied is, heeft het onderzoek zeker implicaties voor de toekomst. Er zijn namelijk nog wel meer bedreigingen voor ecosystemen te bedenken. Zo noemen de onderzoekers bijvoorbeeld Batrachochytrieum salamandrivorans, een schimmel die het eveneens op amfibieën heeft voorzien en zich door de handel in (wilde) dieren in theorie ook vrij gemakkelijk over de wereld zou kunnen verspreiden. Om een herhaling van zetten te voorkomen, is het volgens de onderzoekers dan ook belangrijk dat in kaart wordt gebracht welke dieren deze schimmel bij zich dragen, zodat vervolgens maatregelen kunnen worden getroffen om verdere verspreiding van de schimmel te voorkomen en ecosystemen te redden. (Ook) voor ons eigen bestwil.

Bronmateriaal

"Malaria spike linked to amphibian die-off" - University of California Davis
Afbeelding bovenaan dit artikel: Andri_Priyadi from Getty Images (via Canva Pro)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd