Het hint erop dat ze hun soortgenoten met hun gezichtsuitdrukkingen veel meer vertellen dan vaak wordt gedacht en hun (sociale) gedrag veel complexer is dan eerder werd aangenomen.
Wie een kat bezit, weet ongetwijfeld dat deze in staat is tot non-verbale communicatie middels bepaalde gezichtsuitdrukkingen. “Als je naar je kat kijkt, zul je zien dat deze een breed scala aan bewegingen kan maken met zijn oren, ogen en mond,” bevestigt onderzoeker Brittany Florkiewicz, zelf trotse eigenaar van een kat. “Wanneer een kat bijvoorbeeld miauwt, opent deze zijn mond, ontspant zijn kaken, beweegt de mondhoeken naar achteren en soms roteert hij ook zijn oren en gaan de oogleden omhoog.” Het geeft wel aan hoeveel spieren en dus bewegingsmogelijkheden de kattenkop kent. En bekend was reeds dat katten met die spieren ook verschillende gezichtsuitdrukkingen konden maken. Daar is ook al wel onderzoek naar gedaan. Maar meestal lag de focus daarbij op gezichtsuitdrukkingen die katten maken als ze pijn hebben of wanneer ze de interactie aangaan met mensen. Veel minder aandacht was er tot op heden voor de gezichtsuitdrukkingen die ze maken wanneer ze de interactie aangaan met soortgenoten. Maar een nieuw onderzoek – verschenen in het blad Behavioural Processes – brengt daar nu verandering in.
Het onderzoek
Voor de studie reisden Florkiewicz en collega Lauren Scott af naar een kattencafé in Los Angeles waar 53 volwassen kortharige huiskatten – in afwachting van adoptie – samenleefden. De onderzoekers hadden een duidelijk doel voor ogen: de gezichtsuitdrukkingen die de katten tijdens de omgang met soortgenoten maakten, registreren. Dat klinkt overigens een stuk gemakkelijker dan het was, zo stelt Florkiewicz in gesprek met Scientias.nl. “Het bestuderen van gezichtsuitdrukkingen van katten kan heel lastig zijn! Sociale interacties gaan namelijk snel.” Maar met een camera – en heel veel geduld: “we brachten veel tijd in het kattencafé door om alle data benodigd voor dit onderzoek te verzamelen” – is het de onderzoekers dan toch gelukt om die gezichtsuitdrukkingen vast te leggen (en vervolgens te analyseren).
Conclusies
Wat daarbij allereerst opvalt, is dat de katten enorm veel verschillende gezichtsuitdrukkingen kennen. De onderzoekers telden er maar liefst 276. Het verraste Florkiewicz enorm. “Het feit dat katten bijna 300 unieke signalen voortbrengen, is ongelofelijk en laat wel zien hoe complex hun gedrag is.”
Niet alleen maar boos
Van de waargenomen gezichtsuitdrukkingen was bijna de helft (45 procent) vriendelijk. 37 procent was volgens de onderzoekers duidelijk agressief. De resterende 18 procent was lastiger te categoriseren. “In sommige eerdere studies werd aangenomen dat katten alleen gezichtssignalen gebruiken tijdens agressieve ontmoetingen met andere katten,” vertelt Florkiewicz. “Onze studie onthult dat gezichtssignalen van katten tijdens veel verschillende sociale interacties tot uiting komen. En daarmee zijn de gezichtssignalen van katten veel complexer dan we eerder aannamen.” Dat blijkt verder ook uit het feit dat er duidelijke verschillen zijn tussen de gezichtsuitdrukkingen die katten in de communicatie met soortgenoten gebruiken en de uitdrukkingen die ze vertonen in de communicatie met mensen.
Domesticatie
Dat de katten er in de onderlinge communicatie zoveel gezichtsuitdrukkingen op nahouden, is volgens de onderzoekers te herleiden naar de mens, of nauwkeuriger gezegd: naar het feit dat onze soort deze katten gedomesticeerd heeft. “Tijdens de domesticatie worden dieren sociaal gezien toleranter,” legt Florkiewicz uit. “Niet alleen naar mensen toe, maar ook naar elkaar toe. Toen katten in nederzettingen van mensen op zoek gingen naar voedsel en een schuilplaats (en toen mensen de katten als huisdieren gingen houden) nam de kans dat ze soortgenoten ontmoetten en dus een breder scala aan sociale interacties meemaakten, toe.”
De onderzoekers hopen dat hun studie bijdraagt aan een beter begrip van de interacties en relaties tussen katten. Dat kan zeker voor eigenaren van meerdere katten heel handig zijn, denkt Florkiewicz. Zelf hoopt ze in ieder geval binnenkort al haar voordeel te kunnen doen met de studieresultaten. “Ik hoop binnenkort een tweede kat te adopteren en kijk ernaar uit de kennis die dit onderzoek heeft opgeleverd te gebruiken om het gedrag van mijn katten – wanneer ze langzaam aan elkaar gaan wennen – te bestuderen.”